Friday, December 05, 2014
સ્વિસ બેન્કના ખાતેદારનો ઇન્ટરવ્યુ
કાળાં નાણાંની વાત કરવામાં હવે જોખમ છે. નાણાંમંત્રી જેટલી ક્યાંક ઠપકો ન આપી બેસે કે ‘શું કાળાં નાણાંની માળા લઇને મંડ્યા છો? એ તો કંઇ બહાદુરી બતાવવાનો વિષય છે? જરા છાના રહો.’
જેટલીનાં આ સુવાક્યો સાંભળીને મન તો એવું થાય કે ટાઇમટ્રાવેલની કોઇ કરામત દ્વારા ભૂતકાળમાં જઇ શકાતું હોય તો, જેટલીનું વર્તમાન અવતરણ કાળા નાણાં વિશેના ભૂતકાળમાં કકળાટ મચાવનારા જેટલીના માથે મારીએ. પણ આવું શક્ય હોય તો જે થઇ શકે એની સ્ક્રિપ્ટ એવી થાય કે ‘ઇન્ટરસ્ટેલર’ કરતાં વધારે રોમાંચક ફિલ્મ બની શકે.
જેટલીને ઉગેલી ડહાપણની- અને દુઃખતી- દાઢ દબાવવાને બદલે, સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું ધરાવતા કોઇ જણનો કાલ્પનિક ઇન્ટરવ્યુ કર્યો હોય તો?‘ઇન્ટરવ્યુ કાલ્પનિક કેમ?’ એવું કોઇ પૂછે તો કહી શકાય, ‘જેવું ખાતું, એવો ઇન્ટરવ્યુ.’
***
સ : નમસ્તે. સૉરી, સ્વિસ બેન્કમાં ગ્રાહકના સ્વાગત માટે શું કહેવામાં આવે છે, એ હું જાણતો નથી. એટલે સીધાસાદા ‘નમસ્તે’થી જ ચલાવવું પડે છે.
જ : (તોફાની સ્મિત સાથે) કંઇ વાંધો નહીં. હવે તો સ્વિસ બેન્કવાળા પણ ‘નમસ્તે’ જ કહે છે.
સ : શું વાત કરો છો? યુ મીન, એટલા બધા ભારતીયો સ્વિસ બેન્કમાં ખાતાં ખોલાવે છે કે બેન્કવાળા હિંદી શીખી ગયા છે?
જ : આલ્પ્સ પર હિંદીમાં સૂચનાઓ લખેલી હોય, તો સ્વિસ બેન્કવાળાને ‘નમસ્તે’ ન આવડે? ધંધો કરવો હોય તો બઘું કરવું પડે.
સ : બઘું એટલે? કાળાંધોળાં પણ કરવાં પડે?
જ : જુઓ, તમે વિપક્ષની ભાષામાં વાત કરો છો..
સ : વિપક્ષ એટલે? કોંગ્રેસ? કે ભાજપ?
જ : તમે સમજ્યા નહીં. ભારતમાં વિપક્ષ એટલે વિપક્ષ જ. કોંગ્રેસ હોય કે ભાજપ, એ વિપક્ષમાં હોય ત્યારે એક જ ભાષામાં વાત કરે. ભાજપ વિપક્ષમાં હતો ત્યારે એ કાળાં નાણાંના મુદ્દે કેવો કકળાટ મચાવતો હતો ને કોંગ્રેસવાળા ઠાવકાઇના ઉપદેશ ઝીંકતા હતા? હવે ભાજપને સત્તા મળી એટલે એ ઠાવકાઇના ઉપદેશ ઝીંકે છે ને કોંગ્રેસવાળા કકળાટ મચાવે છે. લોકશાહી આમ જ વાઇબ્રન્ટ રહે.
સ : તમે તો ભારતની ઉજ્જવળ અને ધબકતી લોકશાહી પરંપરાના જાણકાર નીકળ્યા...
જ : ભાઇ, ધંધામાં રહેવું હોય તો બઘું કરવું પડે...
સ : આ તમે ‘વિપક્ષો’ની વાત કરો છો? ઠાવકાઇ ને વિરોધ, બઘું એ લોકો ધંધામાં રહેવા માટે જ કરે છે, એમ તમારું કહેવું છે?
જ : એ તમે જાણો. હું તો મારી વાત કરું છું...મને એમ હતું કે આપણે વિપક્ષોની કે રાજકારણની કે લોકશાહીની નહીં, મારી વાત કરવા માટે મળ્યા છીએ.
સ : હા, બિલકુલ. એમ જ છે. (ગુસપુસ અવાજે) સાંભળ્યું છે કે તમારું સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું છે.
જ : (મોટેથી) હા, છે. એમાં કંઇ ગભરાવાની જરૂર નથી. સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું હોવું એ કંઇ ગુનો છે? કાયદાની કઇ કલમમાં લખ્યું છે કે સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું ન હોવું જોઇએ?
સ : ના, ગુનો તો નથી. પણ બધા એવું માને છે કે સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું હોય એટલે નક્કી દાળમાં કંઇક કાળું હોય.
જ : બધા માને એમાં હું શું કરું? એવું હોય તો સરકારે ‘જનધન યોજના’ હેઠળ બધાનાં ખાતાં સ્ટેટ બેન્કને બદલે સ્વિસ બેન્કમાં જ ખોલી આપવામાં જોઇએ. પછી સ્વિસ બેન્કનાં ખાતાં વિશેનો આખો કકળાટ જ શમી જશે.
સ : આઇડીયા તો સારો છે. પણ મને વધારે રસ તમારા ખાતા વિશે જાણવામાં છે. તમારું ખાતું કેવા પ્રકારનું છે?
જ : તમને શું લાગે છે? એ નાની બચત માટેનું ખાતું હશે? કે કરન્ટ અકાઉન્ટ હશે, જેમાંથી હું મારા છાપાવાળાનું ને ચાવાળાનું બિલ ચૂકવતો હોઇશ?
સઃ ખબર નથી એટલે તો તમને પૂછું છું.
જ : સ્વિસ બેન્કમાં દરેક અકાઉન્ટ સ્પેશ્યલ હોય.
સ : સ્પેશ્યલ એટલે? ખાતામાં રૂપિયા ન હોય તો પણ રૂપિયા ઉપાડવા મળે એવું?
જ : મિડલ ક્લાસ લોકોની આ જ તકલીફ છે. તમારી કલ્પનાની પહોંચ આટલી જ હોય. સ્પેશ્યલ અકાઉન્ટ એટલે એવું કે જેમાં તમારા ખાતામાં રૂપિયા હોય તો પણ તેમાં ઝીરો બેલેન્સ દેખાડે.
સ : શું વાત કરો છો? તો પછી આપણે રૂપિયા ઉપાડવા હોય ત્યારે? અને પાસબુક-ચેકબુકનું શું?
જ : આ તે કંઇ પી.એફ. કે લોનના હપ્તાનું ખાતું થોડું છે કે તેમાં પાસબુક-ચેકબુકની જરૂર પડે? આપણે જોઇએ ત્યારે આપણી રકમ મળી જાય. પણ એ સિવાય તે ઝીરો બેલેન્સ દેખાડે.
સ : તો પછી ‘કેવાયસી’- ‘નો યોર કસ્ટમર’નું ફોર્મ...
જ : આમાં ‘કેવાયસી’ ન હોય- ‘ડીકેવાયસી’ હોય. ડોન્ટ નો યોર કસ્ટમર. એકાદ જણ સિવાય બેન્કમાં બીજા કોઇને ખબર જ ન હોય કે કસ્ટમર કોણ છે.
સ : તો પછી આવી જોખમી જગ્યાએ મહેનતના રૂપિયા શી રીતે મૂકાય?
જ : પણ ત્યાં મહેનતના રૂપિયા મૂકવાના, એવું કોણે કહ્યું? ત્યાં તો વધારાની રકમ મૂકવાની હોય.
સ : વધારાની કે ઉપરની?
જ : એનો આધાર તમે શું કરો છો એની પર છે. તમે નેતા હો તો ‘ઉપરની’ અને ઉદ્યોગપતિ હો તો, જેવો જેનો ધંધો...
સ : અમારા જેવા કોઇએ સ્વિસ બેન્કમાં અકાઉન્ટ ખોલાવવું હોય તો શું કરવું પડે?
જ : પહેલાં તો અહીંની બેન્કમાંથી લોન લેવી પડે.
સ : એ સિવાય કોઇ રસ્તો નથી?
જ : છે ને. તમારા નામે બીજો કોઇ અકાઉન્ટ ખોલાવે અને ઑપરેટ કરે.
સ : એમ નહીં. અમારે જ ખોલાવવું હોય ને અમારે જ વાપરવું હોય તો?
જ : શું કરવા? ફોનબિલ કે લાઇટનાં બિલ ભરવા?
સ : ના, બસ. વટ પાડવા.
જ : તો વટ પાડવા માટે અકાઉન્ટ ખોલાવવાની ક્યાં જરૂર છે? એ સિવાય પણ ‘મારું અકાઉન્ટ છે’ એમ કહીને વટ પાડી જ શકાય છે ને? તમારું અકાઉન્ટ છે કે નહીં, એ કોણ જોવા જવાનું છે?
સ : વાત તો વિચારવા જેવી છે... એક મિનિટ...તો પછી તમારું સ્વિસ બેન્કમાં અકાઉન્ટ...ખરેખર છે?
(એનો જવાબ આપવાને બદલે તેમણે સ્મિત કર્યું. તેનો અર્થ એ હતો કે સ્વિસ બેન્કનાં ખાતાંના મુદ્દે તમે વઘુ એક વાર ઉલ્લુ બની ગયા.)
જેટલીનાં આ સુવાક્યો સાંભળીને મન તો એવું થાય કે ટાઇમટ્રાવેલની કોઇ કરામત દ્વારા ભૂતકાળમાં જઇ શકાતું હોય તો, જેટલીનું વર્તમાન અવતરણ કાળા નાણાં વિશેના ભૂતકાળમાં કકળાટ મચાવનારા જેટલીના માથે મારીએ. પણ આવું શક્ય હોય તો જે થઇ શકે એની સ્ક્રિપ્ટ એવી થાય કે ‘ઇન્ટરસ્ટેલર’ કરતાં વધારે રોમાંચક ફિલ્મ બની શકે.
જેટલીને ઉગેલી ડહાપણની- અને દુઃખતી- દાઢ દબાવવાને બદલે, સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું ધરાવતા કોઇ જણનો કાલ્પનિક ઇન્ટરવ્યુ કર્યો હોય તો?‘ઇન્ટરવ્યુ કાલ્પનિક કેમ?’ એવું કોઇ પૂછે તો કહી શકાય, ‘જેવું ખાતું, એવો ઇન્ટરવ્યુ.’
***
સ : નમસ્તે. સૉરી, સ્વિસ બેન્કમાં ગ્રાહકના સ્વાગત માટે શું કહેવામાં આવે છે, એ હું જાણતો નથી. એટલે સીધાસાદા ‘નમસ્તે’થી જ ચલાવવું પડે છે.
જ : (તોફાની સ્મિત સાથે) કંઇ વાંધો નહીં. હવે તો સ્વિસ બેન્કવાળા પણ ‘નમસ્તે’ જ કહે છે.
સ : શું વાત કરો છો? યુ મીન, એટલા બધા ભારતીયો સ્વિસ બેન્કમાં ખાતાં ખોલાવે છે કે બેન્કવાળા હિંદી શીખી ગયા છે?
જ : આલ્પ્સ પર હિંદીમાં સૂચનાઓ લખેલી હોય, તો સ્વિસ બેન્કવાળાને ‘નમસ્તે’ ન આવડે? ધંધો કરવો હોય તો બઘું કરવું પડે.
સ : બઘું એટલે? કાળાંધોળાં પણ કરવાં પડે?
જ : જુઓ, તમે વિપક્ષની ભાષામાં વાત કરો છો..
સ : વિપક્ષ એટલે? કોંગ્રેસ? કે ભાજપ?
જ : તમે સમજ્યા નહીં. ભારતમાં વિપક્ષ એટલે વિપક્ષ જ. કોંગ્રેસ હોય કે ભાજપ, એ વિપક્ષમાં હોય ત્યારે એક જ ભાષામાં વાત કરે. ભાજપ વિપક્ષમાં હતો ત્યારે એ કાળાં નાણાંના મુદ્દે કેવો કકળાટ મચાવતો હતો ને કોંગ્રેસવાળા ઠાવકાઇના ઉપદેશ ઝીંકતા હતા? હવે ભાજપને સત્તા મળી એટલે એ ઠાવકાઇના ઉપદેશ ઝીંકે છે ને કોંગ્રેસવાળા કકળાટ મચાવે છે. લોકશાહી આમ જ વાઇબ્રન્ટ રહે.
સ : તમે તો ભારતની ઉજ્જવળ અને ધબકતી લોકશાહી પરંપરાના જાણકાર નીકળ્યા...
જ : ભાઇ, ધંધામાં રહેવું હોય તો બઘું કરવું પડે...
સ : આ તમે ‘વિપક્ષો’ની વાત કરો છો? ઠાવકાઇ ને વિરોધ, બઘું એ લોકો ધંધામાં રહેવા માટે જ કરે છે, એમ તમારું કહેવું છે?
જ : એ તમે જાણો. હું તો મારી વાત કરું છું...મને એમ હતું કે આપણે વિપક્ષોની કે રાજકારણની કે લોકશાહીની નહીં, મારી વાત કરવા માટે મળ્યા છીએ.
સ : હા, બિલકુલ. એમ જ છે. (ગુસપુસ અવાજે) સાંભળ્યું છે કે તમારું સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું છે.
જ : (મોટેથી) હા, છે. એમાં કંઇ ગભરાવાની જરૂર નથી. સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું હોવું એ કંઇ ગુનો છે? કાયદાની કઇ કલમમાં લખ્યું છે કે સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું ન હોવું જોઇએ?
સ : ના, ગુનો તો નથી. પણ બધા એવું માને છે કે સ્વિસ બેન્કમાં ખાતું હોય એટલે નક્કી દાળમાં કંઇક કાળું હોય.
જ : બધા માને એમાં હું શું કરું? એવું હોય તો સરકારે ‘જનધન યોજના’ હેઠળ બધાનાં ખાતાં સ્ટેટ બેન્કને બદલે સ્વિસ બેન્કમાં જ ખોલી આપવામાં જોઇએ. પછી સ્વિસ બેન્કનાં ખાતાં વિશેનો આખો કકળાટ જ શમી જશે.
સ : આઇડીયા તો સારો છે. પણ મને વધારે રસ તમારા ખાતા વિશે જાણવામાં છે. તમારું ખાતું કેવા પ્રકારનું છે?
જ : તમને શું લાગે છે? એ નાની બચત માટેનું ખાતું હશે? કે કરન્ટ અકાઉન્ટ હશે, જેમાંથી હું મારા છાપાવાળાનું ને ચાવાળાનું બિલ ચૂકવતો હોઇશ?
સઃ ખબર નથી એટલે તો તમને પૂછું છું.
જ : સ્વિસ બેન્કમાં દરેક અકાઉન્ટ સ્પેશ્યલ હોય.
સ : સ્પેશ્યલ એટલે? ખાતામાં રૂપિયા ન હોય તો પણ રૂપિયા ઉપાડવા મળે એવું?
જ : મિડલ ક્લાસ લોકોની આ જ તકલીફ છે. તમારી કલ્પનાની પહોંચ આટલી જ હોય. સ્પેશ્યલ અકાઉન્ટ એટલે એવું કે જેમાં તમારા ખાતામાં રૂપિયા હોય તો પણ તેમાં ઝીરો બેલેન્સ દેખાડે.
સ : શું વાત કરો છો? તો પછી આપણે રૂપિયા ઉપાડવા હોય ત્યારે? અને પાસબુક-ચેકબુકનું શું?
જ : આ તે કંઇ પી.એફ. કે લોનના હપ્તાનું ખાતું થોડું છે કે તેમાં પાસબુક-ચેકબુકની જરૂર પડે? આપણે જોઇએ ત્યારે આપણી રકમ મળી જાય. પણ એ સિવાય તે ઝીરો બેલેન્સ દેખાડે.
સ : તો પછી ‘કેવાયસી’- ‘નો યોર કસ્ટમર’નું ફોર્મ...
જ : આમાં ‘કેવાયસી’ ન હોય- ‘ડીકેવાયસી’ હોય. ડોન્ટ નો યોર કસ્ટમર. એકાદ જણ સિવાય બેન્કમાં બીજા કોઇને ખબર જ ન હોય કે કસ્ટમર કોણ છે.
સ : તો પછી આવી જોખમી જગ્યાએ મહેનતના રૂપિયા શી રીતે મૂકાય?
જ : પણ ત્યાં મહેનતના રૂપિયા મૂકવાના, એવું કોણે કહ્યું? ત્યાં તો વધારાની રકમ મૂકવાની હોય.
સ : વધારાની કે ઉપરની?
જ : એનો આધાર તમે શું કરો છો એની પર છે. તમે નેતા હો તો ‘ઉપરની’ અને ઉદ્યોગપતિ હો તો, જેવો જેનો ધંધો...
સ : અમારા જેવા કોઇએ સ્વિસ બેન્કમાં અકાઉન્ટ ખોલાવવું હોય તો શું કરવું પડે?
જ : પહેલાં તો અહીંની બેન્કમાંથી લોન લેવી પડે.
સ : એ સિવાય કોઇ રસ્તો નથી?
જ : છે ને. તમારા નામે બીજો કોઇ અકાઉન્ટ ખોલાવે અને ઑપરેટ કરે.
સ : એમ નહીં. અમારે જ ખોલાવવું હોય ને અમારે જ વાપરવું હોય તો?
જ : શું કરવા? ફોનબિલ કે લાઇટનાં બિલ ભરવા?
સ : ના, બસ. વટ પાડવા.
જ : તો વટ પાડવા માટે અકાઉન્ટ ખોલાવવાની ક્યાં જરૂર છે? એ સિવાય પણ ‘મારું અકાઉન્ટ છે’ એમ કહીને વટ પાડી જ શકાય છે ને? તમારું અકાઉન્ટ છે કે નહીં, એ કોણ જોવા જવાનું છે?
સ : વાત તો વિચારવા જેવી છે... એક મિનિટ...તો પછી તમારું સ્વિસ બેન્કમાં અકાઉન્ટ...ખરેખર છે?
(એનો જવાબ આપવાને બદલે તેમણે સ્મિત કર્યું. તેનો અર્થ એ હતો કે સ્વિસ બેન્કનાં ખાતાંના મુદ્દે તમે વઘુ એક વાર ઉલ્લુ બની ગયા.)
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment