ગીત તમારા હોઠો પર...સ્મિત અમારા હોઠો પર

મથરાવટીનો સવાલ છે.

ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો કે દૂરદર્શન પર સારાં કામ થઇ શકે એવું જલ્દી કોઇ માને નહીં. આવડત કરતાં વૃત્તિ અને દાનતનો સવાલ વધારે હોય છે.

એટલે જ, એકાદ વર્ષ પહેલાં ભાઇ બીરેને વડોદરા વિવિધભારતી માટે ગીતકારોની સિરીઝની વાત કરી ત્યારે મને ખાસ હોંશ થઇ ન હતી. ઉત્સાહ નહીં થવાનું બીજું કારણ એ પણ ખરું કે મારા અભ્યાસનો મૂળ વિષય જૂના સંગીતકારો-ગાયકો. ગીતકારો તો એમની સાથે આવે એટલા પૂરતા જ.

આખરે 31 ઓગસ્ટ, 2009ના બુધવારથી શ્રેણી શરૂ થઇ. વડીલ મિત્ર અને વરિષ્ઠ લેખક બકુલ ટેલર તેના સ્ક્રીપ્ટલેખન સાથે સંકળાયેલા હતા. શ્રેણીનું નામ પણ તેમણે જ આપેલું હતું. બીરેન થોડા કચવાટ સાથે જોડાયો. એકાદ ગીતકાર પૂરતા રજનીભાઇ (રજનીકુમાર પંડ્યા) સંકળાયા. કાર્યક્રમ વડોદરા વિવિધભારતી પર આવે, એટલે મહેમદાવાદમાં સંભળાય નહીં. પણ ધીમી શરૂઆત પછી ઉંચકાતી ફિલ્મની જેમ, ધીમે ધીમે કાર્યક્રમ વિશે બીરેન પાસેથી સાંભળવા મળવા લાગ્યું. તેને મઝા આવી રહી હતી. બલ્કે, એનો 'હાથ બેસી ગયો હતો.'

વાતવાતમાંથી બીરેન પાસેથી એમ પણ જાણવા મળ્યું કે આ કાર્યક્રમ કરનાર ઉદઘોષક અભિષેક અને તેની પત્ની તેજલ સરસ કંપની છે. તેમની સાથે આપણું જામે તેમ છે. છતાં, અભિષેકે પહેલી વાર મને શૈલેન્દ્રની સ્ક્રીપ્ટ લખવા કહ્યું ત્યારે હું બહુ ખચકાયો. બીરેને મારો ખચકાટ દૂર કરવા એની લખેલી બે-ત્રણ સ્ક્રીપ્ટ મોકલી આપી. લખાણનો ભાગ બહુ ઓછો અને ગીતો બને એટલાં વધારે હોય એવો એનો ઉપક્રમ હતો. મને પણ એ યોગ્ય લાગ્યો. એટલે મેં એ ફોર્મેટ અપનાવીને થોડા અંગત શૈલીના ફેરફારો સાથે શૈલેન્દ્રના ચાર હપ્તા લખ્યા અને અભિષેકને પ્રેમથી કહ્યું કે હવે બીજું લખવાનું ન કહેશો.

અભિષેકે સાંભળી લીધું. માની પણ લીધું. એ બીરેનને ઓળખતા ન હોત તો ચોક્કસ એવું માનત કે હું ભાવ ખાઉં છું. છતાં, મને પલાળવાના હેતુથી એમણે બાકી રહેલા ગીતકારોની યાદી સંભળાવી અને કહ્યું કે આમાંથી કોઇ પણ વિશે લખવાનું મન થાય તો કહેજો.

ત્યાર પછી શું થયું તેની 'સિલસિલાબંધ વિગતો' અહીં નીચે મુકેલી યાદી એન્લાર્જ કરીને જોવાથી મળી જશે, પણ છેલ્લે કેદાર શર્મા અને ડી.એન. મધોક જેવા ગીતકારોના હપ્તાથી માંડીને ન સમાવાઇ શકાયેલાં મહત્વનાંનામોના દાયકાવાર હપ્તા કરવા જોઇએ, એવું સૂચવવા સુધીની હદની મારી સામેલગીરી થઇ.

વડોદરા આકાશવાણીના સ્ટેશન ડાયરેક્ટર અને ખુદ અચ્છા કવિ યજ્ઞેશભાઇ દવે આખી શ્રેણી પર નજર રાખતા હતા, પણ તેમણે અભિષેકને અને સ્ક્રીપ્ટ લેખકોને એવો છૂટો દોર આપ્યો કે કોઇ સરકારી તંત્રમાં આટલી મોકળાશ ભાગ્યે જ મળે. તેમના સતત પીઠબળ અને પ્રોત્સાહનને લીધે આટલું લાંબું કામ સળંગ, એક પણ અઠવાડિયું પાડ્યા વિના થઇ શક્યું. અભિષેક અમે લખેલી સ્ક્રીપ્ટના શબ્દેશબ્દને વફાદાર રહ્યો અને કાર્યક્રમના ઉઘાડમાં 'ગીત તમારા હોઠો પર' એવી 'આકાશવાણી' તેજલના અવાજમાં સંભળાતી રહી.

સ્ક્રીપ્ટ રાઇટરો વિશે તો શું લખું? દરેકે દિલથી કામ કર્યું. કારણ કે એ સૌ માટે આ ફક્ત 'કામ' ન હતું. અભિષેકના કહેવાથી જાણવા મળ્યું કે સ્ક્રીપ્ટનું મેટર પણ ઇ-મેઇલ અને ફેક્સ થકી આવતું હતું. ત્રણે સ્ક્રીપ્ટ લેખકો આખી સિરીઝ દરમિયાન કદી એક સ્થળે ઉદઘોષક સાથે ભેગા ન થયા. છતાં (કે એટલે જ?:-) બધું નિર્વિધ્ને પાર પડ્યું.

સુરતના સદા મદદગાર સ્નેહી મિત્ર હરીશ રઘુવંશીના દસ્તાવેજી સહયોગ વિના આ શ્રેણી થઇ શકી ન હોત અને કાનપુરના હરમંદિરસિંઘ હમરાઝ સંકલિત 'ગીતકોશ'ના ખંડો વિના તો ફિલ્મ વિશેનું કોઇ પણ કામ શી રીતે શક્ય બને? હરીશભાઇનો હક એવો કે એક વાર બકુલભાઇ કોઇ ગીતકારની ફિલ્મોની સૂચિ બનાવવા બેઠા અને હરીશભાઇને જાણ થઇ ત્યારે એ પ્રેમવશ નારાજ થઇ ગયા. એમની નારાજગીનો મુદ્દો હતો, 'તમારે યાદી બનાવવાની શી જરૂર. હું નથી બેઠો? મને કહી દેવું જોઇએ ને? તો તમારો ટાઇમ બચી જાય.'

શ્રેણીનું કામ કરવાની તો બહુ મઝા આવી અને હવે એ જ પ્રકારે બીજા એક વિષય પર શ્રેણી બનાવવાની જાહેરાત યજ્ઞેશભાઇએ કરી દીધી છે. એ જ ટીમ સાથે.

28 ગીતકારોને આવરી લેતી 72 હપ્તાની આ શ્રેણીની મોટી અંગત ઉપલબ્ધિ એ રહી કે અભિષેક-તેજલ મળ્યાં.

click to enlarge complete list of progs. with names of lyricists, broadcasting date & script writers.