મોબાઇલ આઇસક્રીમઃ કેન્ડી, કુલ્ફી, કોન

રસ્તા પર ચાલતાં ચાલતાં હાથમાં પકડેલા આઇસક્રીમના કપમાંથી ચમચી ભરતા હોય એવા જણ બહુ જોવા નહીં મળે. કારણ કે  નીચું જોઇને કપમાં ચમચી ખોસવાની- આઇસક્રીમ ઉલેચવાની- ભરેલી ચમચી સંભાળપૂર્વક મોં સુધી લઇ જવાની અને એ જ વખતે સામે જોઇને ચાલવાની ક્રિયા સમાંતરે કરવાનું અઘરું છે. એકમાં ઘ્યાન આપવા જતાં બીજામાં ગરબડ થઇ શકે છે. પરંતુ ખાણીપીણીના પ્રેમીઓ માને છે કે પલાંઠી વાળીને કે ડાઇનંિગ ટેબલ પર નિરાંતે બેસીને ખાવાનો આનંદ હોય છે, તેમ હરતાંફરતાં ખાવાની પણ જુદી મઝા છે.

સારી વાત એ છે કે આઇસક્રીમમાં ‘મોબાઇલ’ની સુવિધા ફોન કરતાં ઘણી વહેલી આવી ચૂકી હતી. કોનમાં ઠાંસી અપાતા આઇસક્રીમથી હરતાંફરતાં ખાનારને  સુખ થઇ ગયું. સરકારે ઠરાવેલા લધુતમ વેતન જેવા પાતળા કોન અને તેની પર સરકારી અફસરની ઉપરની આવક જેટલી માત્રામાં ગોઠવાયેલો આઇસક્રીમનો લચકો- આ દૃશ્ય કોઇ પણ આઇસક્રીમપ્રેમી વિશ્વામિત્ર માટે મેનકાસ્વરૂપ સાબીત થઇ શકે છે.  અલબત્ત, કોન આઇસક્રીમ હાથમાં આવ્યા પછી ઘણા લોકો પુખ્ત વયના મટીને બાળક બની જાય છે.

કોન આઇસક્રીમ ખાવો એ પોતાની જાતને ઠરેલ અને ગંભીર ગણતા માણસોનું કામ નથી. તેનું પહેલું કારણ એ કે કોન આઇસક્રીમ ખાવા માટે શિષ્ટતાના પર્યાય જેવી ચમચી કામમાં લાગતી નથી. ચમચી વડે કોન પરનો આઇસક્રીમ ખાવો એ કાંટા-ચમચી વડે રોટલો-કઢી ખાવા જેવું હાસ્યાસ્પદ લાગી શકે છે. પોતાની જાતને શિષ્ટતા અને સભ્યતાનો અવતાર માનતા ઘણા લોકો ચમચી વિના એવો મૂંઝારો અનુભવે છે, જાણે એમને હાથ જ ન હોય. બાળકોના મનમાં ઇન્જેક્શન માટે કે હોમવર્ક માટે હોય એવી લાગણી તેમના મનમાં કોન આઇસક્રીમ જાગે છે. કોનમાંથી સીધેસીધો જીભ અને હોઠ વડે આઇસક્રીમ ખાવાની કલ્પના માત્રથી તેમને અકારી લાગે છેઃ આપણે નગરમાં રહેતા નાગરિક છીએ કે ગુફાવાસી? એમ સીધા મોઢેથી બાટકી પડાતું હશે?

પરંતુ કોન આઇસક્રીમ ખાવાની આ એક જ રીત છે અને કઠોર પરિશ્રમની જેમ કોન આઇસક્રીમ ખાવાનો બીજો કોઇ વિકલ્પ નથી. કોઇને એ પ્રાકૃત લાગે તો એમ, પણ પ્રકૃતિ સાથે બાકીની બધી બાબતમાં માણસનો નાતો તૂટી ગયો છે ત્યારે આ એક રીતે પણ  પ્રાકૃત રહી શકાતું હોય તો કંઇ ખોટું નથી.

જાહેરખબરોમાં આવતાં કોન આઇસક્રીમનાં ચિત્રો તેમાં દર્શાવાયેલાં મોડેલની મુદ્રાઓ વિના પણ એટલાં આકર્ષક લાગતાં હોય છે કે એ જોઇને આઇસક્રીમ ખાવાનું મન થઇ જાય. પણ કોન હાથમાં ધારણ કર્યા પછી સમજાય છે કે કપડાં બગાડ્યા વિના કે આઇસક્રીમને નીચે પડવા દીધા વિના, કોનને યોગ્ય રીતે ન્યાય આપવો એ ખાવાનો ખેલ નથી.

આઇસક્રીમ ભરનાર ખાલી કોન હાથમાં લે ત્યારે એવું લાગે કે આમાં ભરાઇ ભરાઇને કેટલો આઇસક્રીમ ભરાવાનો? પણ દેખાવમાં નાનું લાગતું કોનનું મોં હકીકતે લાંચીયા અધિકારીની લાલચ જેટલું મોટું નીકળે છે. દુકાનદાર તેમાં બે-ત્રણ સ્કૂપ સહેલાઇથી ગોઠવી શકે છે. કોન ભરતા દુકાનદારની મુદ્રા જોઇને ક્યારેક એવું લાગે, જાણે ગ્રાહકને તે આઇસક્રીમ નહીં, આહ્વાન આપતા હોયઃ ‘લો, મેં તો મારાથી ભરાય એટલો આઇસક્રીમ ભર્યો છે. હવે તાકાત હોય તો તેને હાથ-મોં-કપડાં બગાડ્યા વિના ખાઇ બતાવો.’ પાતળા લાગતા કોનના માથે બે-ચાર સ્કૂપનો ભાર જોઇને ધાર્મિક જનોને ટચલી આંગળીએ ગોવર્ધન ઉંચકનાર શ્રીકૃષ્ણનું કલ્પનાચિત્ર પણ યાદ આવી શકે છે.

હાથમાં આઇસક્રીમ ભરેલો કોન પકડ્યા પછી માણસની સ્થિતિ જમીન વેચીને રાતોરાત કરોડપતિ બની ગયેલા જણ જેવી થાય છે. ‘આ બઘું આપણી માલિકીનું છે’ એવો અહેસાસ તેના મનમાં સુખ પેદા કરે છે અને ‘તેનો વહીવટ શી રીતે થશે?’ એ સવાલ મુંઝવણ જગાડે છે. ઓગળવાનો ગુણધર્મ ધરાવતો આઇસક્રીમ કોનમાં ઠલવાયા પછી તરત સ્વધર્મનું પાલન શરૂ કરી દે છે. એટલે માણસે આઇસક્રીમ કેવી રીતે મેનેજ કરવો તેનો વિચાર આઇસક્રીમ ખાતાં ખાતાં જ કરવાનો રહે છે.  એ વિચારે છે કે એક વાર કોનની ઉપરનો બધો આઇસક્રીમ સફાચટ કરી નાખું તો પછી વાંધો નહીં. કોનની અંદર ભરાયેલો આઇસક્રીમ ઓગળે તો પણ, ખીચડીમાં ઢળેલા ઘીની જેમ, કોનમાં જ રહેવાનો છે.

કોનમાં ઉપર રહેલો અને જાહેરખબરોમાં સૌથી આકર્ષક લાગતો આઇસક્રીમ ખાતી વખતે સૌથી વધારે કસોટી કરે છે. તેને હાથમાં લીધા પછી જાણે પરહાથના સ્પર્શથી શરમાતો હોય તેમ તે ઓગળવા લાગ્યો હોય અને તેમાંથી રેલા નીકળવા માંડ્યા હોય, દુકાનદારે કોનની ઉપર ઠાંસી આપેલા ગોળાકારોની ભૂમિતિ બદલાઇ ચૂકી હોય અને તેમની વચ્ચે સંતુલન સાધવાનું મોરચા સરકાર ચલાવવા જેટલું અઘરૂં બની ચૂક્યું હોય...આ સમય કસોટીનો હોય છે. એ વખતે આઇસક્રીમને કાબૂમાં રાખવો અને તેનો સ્વાદ પણ માણવો- એ માટે સ્થિતપ્રજ્ઞતાની જરૂર પડે છે. ખાનારે વિચારવું પડે છે કે આઇસક્રીમની ભૂમિતિ અનિત્ય છે અને તેનો સ્વાદ સનાતન છે. આઇસક્રીમ ગોળ હોય કે અનિયમીત આકારનો, સ્કૂપસ્વરૂપ હોય કે રેલાસ્વરૂપ- આખરી મહત્ત્વ એ વાતનું છે કે તે આડોઅવળો ઢળી કે પડી જવાને બદલે, ખાનારના પેટમાં જાય.

એક વાર કોન આઇસક્રીમની ટેવ પડી ગયા પછી, આઇસક્રીમના સ્વાદમાં તેને ખાવાના પડકારનો સ્વાદ પણ ભળી જાય છે. એ બન્ને સ્વાદનો આનંદ લેનારાને કોન સિવાય આઇસક્રીમ ફાવતો નથી. કંપનીઓમાંથી તૈયાર આવતા કોન આઇસક્રીમ કોઇ સરમુખત્યારના શાસનમાં કચડાઇ ગયેલા પ્રજામત જેવા હોય છે. તે ગમે તેટલા આઘાપાછા થાય કે ઓગળે, પણ તેમની સાથે પનારો પાડવાનું અને તેમને કાબૂમાં રાખવાનું એકંદરે સહેલું હોય છે.

દરેક દેશની જેમ દરેક ભોજનના શિષ્ટાચાર જુદા હોય છે. કોઇ માણસ કોન આઇસક્રીમ ખાઇ લે, છતાં તેના હોઠની ઉપર ‘મૂછો’ ન થાય કે આઇસક્રીમનાં ટપકાં ન પડે તો જાણવું કે તેમનું મન આઇસક્રીમ મેનેજ કરવામાં પરોવાયેલું હતું . એટલે તેના સ્વાદના આનંદથી તે ઘણી હદે વંચિત રહી ગયા છે. આ સત્ય જાણતા મોટા ભાગના લોકો કોન આઇસક્રીમ ખાતી વખતે ટપકાંટુપકી ને મોંની આજુબાજુ પ્રવાહી આઇસક્રીમ લાગવા જેવી બાબતોની પરવા કરતા નથી.

ખાનપાનમાં શિષ્ટતાના આગ્રહીઓને કોન આઇસક્રીમ પ્રાકૃત લાગતો હોય તો માત્ર કરોડરજ્જુ જેવી એક સળીના સહારે ટકેલી કુલ્ફી કે કેન્ડી વિશે તેમના મનમાં કેવો નીચો ખ્યાલ હશેએ કલ્પી શકાય છે. હાથમાં આવે ત્યારે સળીની આસપાસ અડીખમ લાગતી કેન્ડી કે કુલ્ફી ખાવી કે ચૂસવી એ વિશે મતભેદ છે. પરંતુ બન્ને પ્રકારમાં અડધા રસ્તે કુલ્ફીનો એકાદ ટુકડો સળી સાથેનો સંબંધ તોડીને અલગ થઇ જાય એવી બીક સતત રહે છે. ચોકોબાર જેવા આઇસક્રીમમાં ઉપરનું ‘ઝેડ પ્લસ’ આવરણ દૂર થઇ ગયા પછી, નીચે રહેતો આઇસક્રીમ કોઇ પણ ક્ષણે ઓગળી પડે એવો હોય છે. પરંતુ જીવનમાં કશું જ નિશ્ચિત ન હોય ત્યારે આઇસક્રીમની અનિશ્ચિતતા માણવાનું આવડી જાય તો, એ વૃત્તિ બીજે કામ લાગવાની  શક્યતા આઇસક્રીમ જેવી જ ટાઢક આપનારી બની રહે છે.