વસ્તી ગણતરી અને સિંહમિલન

ગુજરાતમાં સિંહ પછી હવે ગીધોની વસ્તી ગણતરી થવાની છે. આમ જુઓ તો આજકાલની નહીં, છેલ્લાં આઠેક વર્ષથી ગુજરાતમાં વસ્તી ગણતરીની મોસમ ચાલે છે. ‘ગુજરાતની વસ્તી કેટલી’ એવો સવાલ દસ વર્ષ પહેલાં પૂછ્યો હોય તો આમજનતા જ નહીં, ખાસજનતા પણ માથું ખંજવાળવા બેસી જાય. પરંતુ વર્ષ ૨૦૦૨થી બચ્ચાબચ્ચાને ખબર પડી ગઇ કે ગુજરાતની વસ્તી પાંચ કરોડ છે. ‘પાંચ કરોડ’ અને વસ્તીવધારા પછી ‘સાડા પાંચ કરોડ’ માત્ર આંકડા ન બની રહેતાં, ગુજરાતની સંખ્યાજન્ય અસ્મિતાનું પ્રતીક બન્યા. વસ્તી ગણતરીની શુષ્ક પ્રક્રિયાને આ રીતે ધબકતા લોકજીવનનો ભાગ બનાવવા બદલ ઇન્ડિયન સેન્સસ બ્યુરોએ ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રીનું સાડા પાંચ કરોડ શાલ ઓઢાડીને સન્માન કરવું જોઇએ.

સાડા પાંચ કરોડ શાલ કેવી રીતે ઓઢાડવી? એવો સવાલ સ્વર્ણિમ ગુજરાતના નાગરિકોને ન થવો જોઇએ. છતાં થાય તો તેમન જણાવવાનું કે મહાનુભાવોનું સન્માન કરી નાખવાનું પૂરતું નથી. તેમનાં કાર્યોમાંથી પણ પ્રેરણા લેવી જોઇએ. મુખ્ય મંત્રીના કિસ્સામાં તેમને એક શાલ ઓઢાડીને બાકીની ૫.૪૯૯૯ કરોડ શાલના એમ.ઓ.યુ.નું એક કાગળીયું સ્ટેજ પરથી આપી શકાય. બીજો વિકલ્પઃ મુખ્ય મંત્રીને એક શાલ ઓઢાડીને તેનાં સાડા પાંચ કરોડ હોર્ડિંગ- ઓ.કે., સાડા પાંચ કરોડ હોર્ડિંગ ન થાય તો કંઇ નહીં, સાડા પાંચ કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે હોર્ડિંગ- આખા ગુજરાતમાં લગાડી શકાય.

હોર્ડિંગના રૂપિયાની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. ગુજરાત સમૃદ્ધ રાજ્ય છે. તેનાં વિવિધ ખાતાં ને નિગમો કંઇ એવાં ગયાં ગુજરેલાં નથી કે સાહેબનાં હોર્ડિંગનું બિલ ચૂકવવાની ના પાડી દે. કેટલાક શોખીન જાણભેદુઓ તો જાહેરખબરોની તસવીરોમાં સાહેબની બદલાતી વેશભૂષા જોઇને, તેનું બિલ કયા ખાતામાં પડ્યું હશે તેની અટકળ લગાવે છે. જેમ કે, ખભે કેસરી ખેસવાળા હોર્ડિંગગનું બિલ કયા ખાતામાં જશે ને છટાથી ઉંચા કરેલા હાથવાળા હોર્ડિંગનું બિલ ક્યાં પડશે. (ગુજરાતસહજ આંત્રપ્રેન્યોરશીપ ધરાવતા ઉત્સાહીઓને આ બાબતમાં સટ્ટાઉદ્યોગના ગેરકાયદે વિકાસની મોટી તક દેખાય તો નવાઇ નહીં.) આ બાબતને મુખ્ય મંત્રીની ઉડાઉગીરી, હોર્ડિંગગપ્રેમ કે ‘જાત ભણીની જાતરા’ ગણવાને બદલે ‘અર્થતંત્રને ટકાવી રાખવાના સ્ટિમ્યુલસ પેકેજ’ તરીકે પણ જોઇ શકાય. ગમે તેટલી મંદી છતાં ગુજરાતમાં જાહેરખબર ઉદ્યોગ માટે ખરાબ દિવસો ન આવે તેની તકેદારી રાખવા બદલ ગુજરાત સરકારની દીર્ઘદૃષ્ટિને બિરદાવવી જોઇએ.

શું કહ્યું? કેવી રીતે?

સિમ્પલ છે દોસ્ત: થોડાં વઘુ હોર્ડિંગ મૂકાવીને.

ગુજરાતમાં ફક્ત સરકારી હોર્ડિંગની જ નહીં, ગીરના સિંહોની સંખ્યામાં પણ વધારો થયો છે. એ બન્ને વચ્ચે કશો સંબંધ નથી. હોવો જરૂરી પણ નથી. સંબંધ હોય છતાં ન હોય એવી આઘ્યાત્મિક ભૂમિકાને કારણે તો રાજ્યના ટોચના પોલીસ અધિકારીઓ જેલની હવા ખાતા હોવા છતાં તેમના સાહેબના સાહેબ એવા મુખ્ય મંત્રી સ્થિતપ્રજ્ઞ રહી શકે છે. સિંહની વસ્તી ગણતરી કરવા માટે ગીરમાં જવું પડે તેમ બંદૂકબાજ પોલીસ અધિકારીઓની વસ્તી ગણતરી માટે સાબરમતી જેલમાં જવું પડશે, એવું અત્યારની તાસીર પરથી લાગી રહ્યું છે.

સિંહોની વસ્તી ગણતરીનાં પરિણામ પરથી ગીર અને ગાંધીનગર વચ્ચેનો તફાવત પણ સ્પષ્ટ થઇ ગયો. સામાન્ય છાપ એવી છે કે ગુજરાતના રાજકારણમાં ભાજપની બોલબાલા પછી ‘સિંહો’નાં વળતાં પાણી થયાં છે, પરંતુ કમ સે કમ ગીરના સિંહોની બાબતમાં ખાતરીપૂર્વક કહી શકાય કે કોંગ્રેસમાં ન જોડાયેલા હોવા છતાં (કે એટલે જ?) સિંહોના ભવિષ્ય પર કોઇ ખતરો નથી. સિંહોની સંખ્યા ૪૦૦થી પણ વઘુ થતાં સિંહઆલમમાં આનંદનું મોજું ફેલાયું હોવાના અહેવાલ અને એકબીજા સાથે ‘ઇન્ટરએક્શન’ કરતા સિંહોની તસવીરો છાપાંમાં હજુ સુધી છપાઇ નથી એ નવાઇની વાત છે. આ કસર પૂરી કરવા માટે ગીરના ગુજરાતી સિંહ સાથે એક મુલાકાત ગોઠવી.

નક્કી કરેલા સમયે સિંહની ગુફા પાસે પહોંચતાં જ, અચાનક જમીનમાંથી ફૂટી નીકળ્યા હોય તેમ ચાર વરૂ ધસી આવ્યા અને હમણાં જ તૂટી પડશે એવી મુખમુદ્રા સાથે પૂછ્યું, ‘શું છે? કોનું કામ છે? શું કરવા આવ્યા છો?’

‘મારે સિંહને મળવાનું છે. એમણે ટાઇમ આપેલો છે. પણ તમે કોણ છો? આ સિંહની ગુફા નથી’

એક રીંછે છીંકોટો નાખીને કહ્યું,‘ખબરદાર જો એક પણ સવાલ વધારે પૂછ્યો છે તો! અંદર કરી દઇશ. આ સિંહની ગુફા છે, ગિરનારનો મેળો નથી કે ગમે તે આવી પડે. અને અમે એમની ઝેડ કેટેગરીની સિક્યોરિટી છીએ.’

‘તમારી કેટેગરી તમારા સ્વભાવ પરથી નક્કી થતી હોય છે?’

‘ચૂપ. અમે સુરક્ષાતપાસ પૂરી ન કરીએ ત્યાં સુધી એક અક્ષર પણ બોલવાનો નથી. તમારો મોબાઇલ ફોન, સ્કૂટરનો પ્લગ સાફ કરવાનું ટચૂકડું ચપ્પુ, ફાઉન્ટન પેનની નીબ, ટાંકણીઓ, સ્વિસ નાઇફ...તમામ શસ્ત્રો અહીં જમા કરાવી દો.’

‘શસ્ત્રો? આ બધાં શસ્ત્રો લાગે છે? મારે સિંહને મળવાનું છે કે કીડીને?’

ફરી રીંછ ગર્જ્યું,‘કપડાં પહેરીને અંદર જવા દઇએ છીએ એટલું ઓછું છે?’

વારાફરતી સુરક્ષાકોઠા ભેદ્યા પછી સિંહની ગુફાના મુખ્ય હિસ્સામાં પ્રવેશ મળે છે. સિંહ ખુરશી પર બેઠો બેઠો ઘ્યાન કરી રહ્યો છે. એક વાત યાદ રાખવી. ગુજરાતના સિંહો કદી ઊંઘતા નથી. એ ઊંઘતા લાગે ત્યારે સમજવું કે ઘ્યાન કરી રહ્યા છે. સહેજસાજ ખખડાટથી સિંહની આંખ ખુલી જાય છે અને એ બોલવા માંડે છે,‘તમને કેટલી વાર કહ્યું? મારે કુલ સાત સંતાનો છે. એમાંથી બે કૂવામાં પડીને મરી ગયાં, એકને ખેતરની વાડનો કરંટ લાગ્યો, એક સક્કરબાગ ઝૂમાં ‘સરકારી નોકરી’ કરે છે, એક સરકારી અભયારણ્યમાં ટુરિસ્ટોનું મનોરંજન કરે છે અને બાકીનાં બે એમની મા સાથે રહે છે. હવે તો છાલ છોડો! આ વસ્તી ગણતરીવાળા લોહી પી ગયા...’

સિંહનો મોનોલોગ પૂરો થતાં તેમને યાદ કરાવવું પડે છે કે, ‘હું વસ્તીગણતરી માટે નથી આવ્યો. આપણે ઇન્ટરવ્યુની વાત નહોતી થઇ? ’

‘અરે હા, વસ્તી ગણતરીની લ્હાયમાં એ તો હું ભૂલી જ ગયો. બોલ, શું પૂછવું છે? પણ ટૂંકમાં પતાવજે.’ સિંહે કેશવાળીને હળવો ઝટકો આપ્યો અને રાજકુમારની છટાથી કહ્યું, ‘સિંહો જવાબ આપતા નથી. જવાબ માગે છે.’

‘ગુજરાતમાં અત્યારે સિંહો નહીં, સી.બી.આઇ. જવાબો માગી રહી છે...’

એ સાંભળીને સિંહે ગૂંચવાઇને પૂછ્યું, ‘એ વળી કયું પ્રાણી છે? હિંસક છે કે પાલતુ?’

‘તમને તો ખબર હશે, નવાબી રાજમાં લોકો ચિત્તા પાળતા હતા. સી.બી.આઇ.નું પણ એવું જ છે.’

સિંહે વાતનો બંધ વાળતાં કહ્યું,‘હશે ભાઇ, મારે કેટલા ટકા? મેં ક્યાં એન્કાઉન્ટર કર્યાં છે? ને હું ક્યાં ગુજરાતનો ગૃહમંત્રી છું!’

‘ગીરમાં છાપાં નિયમિત આવતાં લાગે છે..તો ગુજરાતનાં પચાસ વર્ષ વિશે પણ તમને ખબર જ હશે.’ એવો મમરો મૂક્યો એટલે સિંહ કહે, ‘હોય જ ને. અમારી ગણતરી ભલે સાડા પાંચ કરોડ ગુજરાતીઓમાં ન થતી હોય, અમને એક વાતનું ગૌરવ છે કે ગુજરાતની અત્યારની સ્થિતિમાં અમારો કોઇ ફાળો નથી. કેમ કે, અમે મત આપતા નથી ને સરકારો ચૂંટતા નથી.’

‘તો તમે ગુજરાતમાં રહીને શું કરો છો?’

‘શિકાર! અને એક વાત સમજી લે. શિકાર કરનારને અને શિકાર બનનારને પચાસ વર્ષ થાય કે પાંચસો વર્ષ, સ્વર્ણિમ હોય કે રક્તિમ- કશો ફેર પડતો નથી. બસ, હવે વધારે ન બોલાવીશ. મારે પણ ગાંધીનગરનાં કામ પડતાં હોય છે.’

એટલું કહીને સિંહ ફરી એક વાર ઘ્યાનમાં સરી પડ્યો.