સાહિત્ય પરિષદના નવા પ્રમુખઃ ભગવતીકુમાર શર્મા

આજે પ્રગટ થયેલા સમાચાર મુજબ વયોવૃદ્ધ સાહિત્યકાર ભગવતીકુમાર શર્માની ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના નવા પ્રમુખ તરીકે વરણી કરવામાં આવી છે. ભગવતીકુમારની સાહિત્યિક પ્રતિભા કોઇના પ્રમાણપત્રની મોહતાજ નથી. ગદ્ય અને પદ્ય બન્ને ક્ષેત્રોમાં તેમનું પ્રદાન બહોળું અને ઉત્કૃષ્ટ છે. ‘સુરત મુજ ઘાયલ ભૂમિ’ એ નામથી પ્રગટ થયેલી તેમની આત્મકથા ઢળતી વયે પણ તેમનામાં રહેલી સર્જકતા અને ગદ્ય પરની તેમની પકડનો ખ્યાલ આપે છે.

પરંતુ ઘણાં વર્ષોથી ભગવતીભાઇની તબિયત નાદુરસ્ત રહે છે. તેમને આંખોની ઘણી તકલીફ છે. સ્વતંત્ર હરીફરી શકવાનું શક્ય નથી. આવી તબિયત ધરાવતા સાહિત્યકાર માટે સાહિત્યિક જગત પાસે પરિષદના પ્રમુખપદ સિવાયનું કોઇ સન્માન નહીં હોય? અને ભગવતીભાઇ વિશે જરાસરખો પણ દુર્ભાવ રાખ્યા વિના કહેવાની-પૂછવાની વાત એ છે કે સાહિત્ય પરિષદનું પ્રમુખપદ એ કેવળ શોભા પૂરતું છે, જેમાં સન્માનીત થયા પછી વ્યક્તિને બીજું કંઇ કરવાનું ન હોય?

અગાઉ નારાયણભાઇ દેસાઇ બહુ મોટી આશા-આકાંક્ષા સાથે પરિષદના પ્રમુખપદે આવ્યા હતા, પણ તેમને સમજાઇ ગયું હતું કે ગમે તેટલા ઉત્સાહથી આરૂઢ થયા પછી, પરિષદની પરંપરામાં રૂઢ થયા સિવાય છૂટકો રહેતો નથી. બંધારણીય માળખું જ એવું છે કે પરિષદપ્રમુખ સ્વતંત્રપણે, કેવળ પોતાની મરજીથી ભાગ્યે જ કંઇ કરી શકે. એટલે ‘આ માળખામાં કંઇ થઇ શકે એમ નથી’ (વાંચોઃ ‘કંઇ સુધરી શકે એમ નથી’) એવી હતાશા પરિષદપ્રમુખોને આવતી જોવા મળી છે. નારાયણભાઇએ પરિષદના બંધારણમાં સુધારો કરવાના પ્રયાસ કર્યા હતા. પોતાના કાર્યકાળમાં એક મુદતનો વધારો પણ તે ઇચ્છતા હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું. પણ એ શક્ય બન્યું નથી. પરિષદપ્રમુખના પદ સાથે સંકળાયેલા વિવાદ વિશે એક વાર મેં કહ્યું હતું, ‘પરિષદપ્રમુખો માને છે કે તે અમેરિકાના ‘રાષ્ટ્રપ્રમુખ’ છે. હકીકતમાં તે ભારતના ‘રાષ્ટ્રપતિ’ હોય છે.’

ભગવતીભાઇ જેવા, સાહિત્યિક રીતે સંપૂર્ણપણે લાયક, પરંતુ આજાર, નાદુરસ્ત તબિયતવાળા, બીમારીને કારણે લગભગ પરાવલંબી બની ચૂકેલા સાહિત્યકારને પરિષદના પ્રમુખપદે બેસાડીને પરિષદે વઘુ એક વાર સિદ્ધ કરી આપ્યું છે કે પરિષદપ્રમુખો વિશેની મારી સમજણ સાચી છે. ભગવતીભાઇના કિસ્સા પછી, મારી સરખામણીને વઘુ ચોક્કસ બનાવવા માટે ‘રાષ્ટ્રપતિ’ને બદલે ‘રાજ્યપાલ’નો હોદ્દો પણ મૂકી શકાય. આ સ્થિતિમાં ભગવતીભાઇને અભિનંદન પણ કેવી રીતે આપવાં? ભગવતીભાઇને આ સન્માન લાગતું હોય તો તેમના પ્રત્યે આપણી સહાનુભૂતિ.