‘બે યાર’ : ગુજરાતીપણાનો જલસો

ફિલ્મો વિશે લખવાનું બને ત્યાં સુધી ટાળું છું. કારણ કે ફિલ્મો મોટે ભાગે અંગત પસંદગીનો વિષય હોય છે. ગમે તો ગમે. ન ગમે તો ન ગમે. ઘણા વધારે મહત્ત્વના મુદ્દા બાજુ પર મૂકીને, ફિલમ વિશે ‘ચર્ચા’ કરવી- ખાસ કરીને અઘૂરા ઘડાઓ સાથે- એ પાણી વલોવવા જેવું લાગે છે : થાક લાગે ને માખણ નીકળવાનું ન હોય. દર દસમાંથી અગિયાર લોકો ફિલ્મો વિશે લખતા હોય અથવા લખવા ઉત્સુક હોય ત્યાં સુધી ઠીક છે, પણ તેમાંથી ઘણા પોતાની જાતને ફિલ્મના જાણકાર ગણતા હોય, ત્યારે ફિલ્મ વિશે લખવાની રહીસહી ઇચ્છા પણ નાબૂદ થઇ જાય.

છતાં, ‘બે યાર’/ Bey Yaar એવી ફિલ્મ છે, જેના વિશે લખવાનો દિલથી ઉમળકો થયો. અભિષેક જૈને બનાવેલી પહેલી ફિલ્મ ‘કેવી રીતે જઇશ?’ પણ એ જ પ્રકારમાં આવતી હતી. ‘બે યાર’ સાવ જુદી રીતે, છતાં ‘કેવી રીતે જઇશ’ જેટલો જ - કદાચ એનાથી પણ વધારે- જલસો કરાવે છે.

Bey Yaar - A Gujarati Movie with a (positive) difference

આ ફિલ્મમાં (અને ‘કેવી રીતે જઇશ?’માં પણ) આરંભથી અંત સુધી ચાલતો સ્વાભાવિકતા અને હળવાશનો પ્રવાહ બહુ આકર્ષક છે. ફિલ્મમાં કશી જાડી કે સસ્તી રમૂજ વિના, કેવળ અન્ડરકરન્ટ તરીકે હ્યુમરનો પ્રવાહ વહાવવાનું અઘરું છે, પરંતુ અભિષેક જૈનને એ ‘ફાવે છે.’ (‘ફાવે છે’ એ પરમ મિત્ર, અર્બન ગુજરાતી ફિલ્મોમાં ‘બેટરહાફ’ જેવું મજબૂત પ્રદાન કરનાર અને ‘બે યાર’માં મહેમાન કલાકાર તરીકે દેખા દેતા આશિષ કક્કડનો પ્રિય શબ્દપ્રયોગ છે) આટલી સ્વચ્છ અને સ્વાભાવિક હ્યુમરમાંથી ઘણી તો રોજિંદા, બોલચાલના શબ્દોને પડદા પર બોલાતા સાંભળીને થતી હોય. પણ એની સાથે તરત જ અને સીધું જોડાણ અનુભવાય છે.

પોતીકાપણું એ ‘કેવી રીતે જઇશ?’ની જેમ ‘બે યાર’નો પણ જબરદસ્ત સ્ટ્રોંગ પોઇન્ટ છે. ગુજરાતીપણું, અમદાવાદ, ગુજરાતીઓની લાક્ષણિકતાઓ, વિચિત્રતાઓ, રમુજી ટેવો, હાસ્યપ્રેરક ને હાસ્યાસ્પદ વૃત્તિઓ- આ બઘું અભિષેક જૈને ફક્ત અરીસામાં ઝીલીને સામે બતાવવા જેવા સ્થિર ભાવે કર્યું છે. એમાં કટાક્ષનો નહીં, પણ ‘આપણે ગુજરાતીઓ કેવા છીએ, નહીં?’ એવો ભાવ છે. ગુજરાતી દર્શક તરીકે આપણે આપણી મર્યાદાઓ ઉપર પણ ખડખડાટ હસી શકીએ છીએ- અને એ અભિષેકની મોટી સિદ્ધિ છે.

ગુજરાતીઓનું કેરિકેચરિંગ- અતિચિત્રણ સિરીયલોમાં અને ફિલ્મોમાં બહુ ભદ્દી રીતે થતું હોય છે. અભિષેકની ફિલ્મો જોઇને ખબર પડે છે કે રમુજ પેદા કરવા માટે અતિચિત્રણ કરવાની કશી જરૂર નથી. સેન્સીબલ-સમભાવી એવું વાસ્તવિક ચિત્રણ જ પૂરતું છે. સાહજિકતા માટે અભિષેકે સભાન પ્રયાસ જો કર્યો હોય તો પણ એ જણાતો નથી, એ એ તેમની ખૂબી કહેવાય.

ફિલ્મનું સંગીત એકદમ આઘુનિક હોવા છતાં, એકદમ ગુજરાતી છે. નામી સંગીતકારોને ‘ગુજરાતી’ ચીજ બનાવવાની થાય ત્યારે તે જેવો દાટ વાળે, એવું અહીં બિલકુલ નથી. બલ્કે, ગીતો અને બેકગ્રાઉન્ડ મ્યુઝિક મુખ્ય કથાપ્રવાહનો એક ભાગ બનીને આવે છે.

કેટલાક પરિચિત અને સાચા કથાતંતુ પરથી અમુક પ્લોટ વિકસાવાયા હોય એની પણ એક મજા છે. જેમ કે, અશોક જાડેજાનું એકના ડબલ કરવાનું ઠગાઇકૌભાંડ અથવા એમ.એફ.હુસૈનના અડ્ડા જેવી ચાની દુકાન ‘લકી’ની દીવાલ પર રહેલું, હુસૈને ‘લકી’ના માલિકને ભેટ આપેલું બહુમૂલ્ય ચિત્ર. આ તંતુઓનો કથામાં સરસ રીતે ઉપયોગ થયેલો હોવાથી, જેને એ ન ખબર હોય એની મઝા ઓછી થતી નથી, પણ જેમને ખબર હોય એમની મઝા વધે છે.

ખાસ્સી અઢી કલાક લાંબી (અને પકડવા ધારેલી ટ્રેન જવા દીધાનો ખેદ ન થાય એવી) આ ફિલ્મમાં ‘ઇન્ટરવલ પછી ફિલ્મ નબળી પડે છે’ એવો રીવ્યુકારોનો સ્ટાન્ડર્ડ  અભિપ્રાય લાગુ પાડી શકાય એમ નથી. હ્યુમરનો પ્રવાહ મંદ પડે અને ગંભીર ટ્રેક થોડા પ્રભાવી બને ત્યારે એવું થાય કે આ લાંબું ચાલશે તો.... પણ એવું થતું નથી. તરત મૂળ હળવો પ્રવાહ આવી જાય છે.

સામાન્ય બોલચાલમાં છૂટથી બોલાતા શબ્દકોશની અંદરના - અને કેટલાક બહારના- શબ્દો પણ એટલી સાહજિકતાથી આવે છે કે તેને ખરા અર્થમાં પાત્રાલેખનની જરૂરિયાત કહી શકાય.

***

ફિલ્મોની જાહેરખબરોમાં લખાતું હોય છે તેમ, આ ફિલ્મ ‘સપરિવાર’ જોઇ- પત્ની અને સાતમા ધોરણમાં ભણતી દીકરી સાથે. અમને ત્રણેને બહુ મઝા આવી. (છેલ્લે ફિલ્મના નિર્માતા અને કેટલાક કલાકાર સરપ્રાઇઝ તરીકે પ્રગટ રહ્યા અનેે બધાનો આભાર માનીને આ ફિલ્મ વિશે શક્ય એટલી વાત ફેલાવવા દર્શકોને વિનંતી કરી.)

થેન્ક્‌સ અભિષેક જૈન, આવી સરસ ફિલ્મ બનાવવા બદલ. અભિષેક જૈન ઉપરાંત આ ફિલ્મમાં કાસ્ટિંગ ડાયરેક્ટર તરીકે સંકળાયેલા મિત્ર અભિષેક શાહ સહિત આખી ટીમને ખૂબ અભિનંદન.

તમારે હજુ આ ફિલ્મ જોવાની બાકી છે? બે યાર...આવું ચાલતું હશે? જોઇ પાડો, વહેલી તકે.


તાજાકલમ નહીં, પણ ‘આડકલમ’ : ‘બે યાર’ વાંચું, સાંભળું કે બોલું એટલી વાર MMCJની મારી ક્લાસમેટ માનસી શાહ યાદ આવે છે. છેલ્લાં બે વર્ષમાં અનેક વાર મસ્ત અમદાવાદી વજન અને લઢણમાં એના મોઢેથી સાંભળ્યું છે : બ્બે ય્યાર..