ગાંધીજયંતિ સ્પેશ્યલ : ગાંધી-મોદી સંવાદ

ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રીનો ગાંધીજી પ્રત્યેનો પ્રેમ બહુ જાણીતો છે. લોકોને ગાંધીજીની સતત યાદ આવતી રહે એનું ઘ્યાન તેમણે પોતાના શાસનકાળની શરૂઆતથી જ રાખ્યું છે. બાર વર્ષ પહેલાં તેમના રાજમાં ગુજરાતમાં ભયંકર કોમી હિંસા થઇ ત્યારે ઘણાને ગાંધીજી યાદ આવી ગયા હતા, કે -‘ગાંધીના ગુજરાતમાં આવી હિંસાખોરી?’ કેટલાકને એવી રીતે પણ યાદ આવ્યા કે આજે ગાંધીજી જેવા નેતાની જરૂર છે, જે પોતાનાં શબ્દો અને કૃત્યોથી ઘા પર મીઠું નહીં,મલમપટ્ટો લગાડે.

મુખ્ય મંત્રીએ અપનાવેલા વિકાસના મોડેલને કારણે ગાંધીનો પ્રિય છેવાડાનો જણ ભલે સાવ ભૂલાઇ ગયો હોય, પણ એ બહાને ગાંધી યાદ તો આવે છે. નિષ્ક્રિયતા, કાવાદાવા અને બાબુશાહી માટે કુખ્યાત પાટનગરને ગાંધીનું નામ આપવાની જૂની યાદગીરી ઓછી હોય તેમ, મુખ્ય મંત્રીએ પાટનગરમાં મહાત્મામંદિરની સ્થાપના કરી છે. ‘દર્શન’ થી નહીં તો ‘મંદિર’થી, કોઇક રીતે ગાંધી યાદ રહેવા જોઇએ.

મુખ્યમંત્રી ગાંધીપ્રેમી છે એટલું સાબીત કરવા માટે આટલું પૂરતું નથી?

એટલે તેમણે એક રેલીમાં મહાત્મા ગાંધીનું સ્વપ્ન સાકાર કરવાની વાત કરી, એેમાં નવાઇ પામવા જેવું કે મોં મચકોડવા જેવું કશું નથી. પરંતુ આ સમાચાર ગાંધીજી સુધી પહોંચ્યા એટલે તેમણે ગુજરાતના મુખ્ય મંત્રીને ફોન જોડ્યો. એ કાલ્પનિક સંવાદનું બિનસત્તાવાર રેકોર્ડિંગઃ

***

(ગાંધીજી મુખ્ય મંત્રીને ફોન જોડે છે, એટલે રીંગટોન તરીકે ‘અરે દીવાનોં, મુઝે પહચાનો...મૈં હું કૌન, મૈં હું કૌન’ એવો રીંગટોન સંભળાય છે. પછી સામા છેડેથી ફોન પર અવાજ સંભળાય છે.)

મુખ્યમંત્રીના મદદનીશ : બોલો...

ગાંધીજી : હેલો

મદદનીશ : હા ભાઇ, બોલો ને. સાહેબની આગામી રેલી માટે કેટલા કરોડનું ડોનેશન નોંધાવાનું છે? અને હા, ટોપી-બુરખા કેટલા નંગ?

ગાંધીજી : મારી પાસે કરોડ તો શું, એક રૂપિયો પણ નથી, પણ મારે તમારા સાહેબનું કામ છે..ખાસ કામ... સીધા એ ફોન કેમ નથી ઉપાડતા?

સહાયક : (ધીમા સાદે) સીધા ફોન કરવામાં તો અમિતભાઇ ધંધે લાગી ગયા..પણ એક મિનીટ, તમે કોણ બોલો છો?

ગાંધીજી : તારા સાહેબને કહે કે બાપુનો ફોન છે.

(સહાયક ફોન સાહેબને આપે છે.)

મુખ્ય મંત્રી : બોલો, શું છે? કોંગ્રેસમાંથી પાછા આવવું છે?  મને ખબર જ હતી કે એક દિવસ તમને સત્ય સમજાશે..

ગાંધીજી : કોંગ્રેસ...સત્ય..આ  બઘું શું છે? હું તો ગાંધી બોલું છું.

મુખ્ય મંત્રી : હા, પણ એમાં શંકરસિંહને વચ્ચે નાખવાની ક્યાં જરૂર હતી? સીધો મને ફોન કર્યો હોત તો? મને ખાતરી જ હતી કે મારી સામે ચૂંટણી લડવાની કલ્પના માત્રથી તમારા પગ ઘુ્રજવા માંડશે અને પાછલા બારણે સમાધાનની ઓફર આવશે. બોલો રાહુલ...

ગાંધીજી : હું રાહુલ નહીં, મોહનદાસ ગાંધી બોલું છું.

મુખ્ય મંત્રી : ઓહો...મહાત્મામંદિરવાળા બાપુ...એમ કહો ને. હમણાં દેશની સેવા કરવાનું ભૂત મારા પર એવું સવાર થયું છે કે મને એ સિવાય બીજું કશું દેખાતું જ નથી.

ગાંધીજી : શાના સિવાય? ભૂત સિવાય?

મુખ્ય મંત્રી : (સહેજ ઘુંધવાઇને) ના, દેશ સિવાય. હું ને મારો દેશ...મારો દેશ ને હું...હું ને મારો દેશ...મારો દેશ ને હું...ખબરદાર જો કોઇ મારા રસ્તામાં આવ્યું છે તો....હું વડાપ્રધાન ને મારો દેશ સૌથી મહાન દેશ...મારો દેશ સૌથી મહાન ને હું એનો વડાપ્રધાન...

(ગાંધીજીની પાછળથી સરદારનો અવાજ આવે છે, ‘બાપુ, તમે જેને લંડનમાં મળ્યા હતા એ મિસ્ટર ચેપ્લિને એક ફિલમમાં હિટલરનું આવું જ રમુજી દૃશ્ય બતાવ્યું હતું. એ પૃથ્વીના ગોળા જેવા ફુગ્ગા સાથે રમતો જાય ને શેખચલ્લીની જેમ સપનાંમાં ઝૂમતો જાય.)

મુખ્ય મંત્રી : (ચીડાઇને) આ કોણ બોલ્યું?

ગાંધીજી : ન ઓળખ્યા? સરદાર છે...મેં સ્પીકર ઑન રાખ્યું છે. એ પણ આપણી વાતો સાંભળે છે..

મુખ્ય મંત્રી : એક સરદારને હમણાં માંડ ઠેકાણે પાડ્યા ને આ બીજા  ક્યાંથી આવી પડ્યા? એ જે હોય તેમને કહી દેજો કે મારા છ કરોડ ગુજરાતીઓ ગુજરાતની એટલે કે મારી આવી મશ્કરી સાંખી નહીં લે.

ગાંધીજી : અરે, તમે તો નારાજ થઇ ગયા. હું તો તમારા-ભાજપના- નહીં, અમારા- દેશના-સરદારની વાત કરું છું.

મુખ્ય મંત્રી : ઓહો, પેલા દુનિયામાં સૌથી ઊંચા પૂતળાવાળા સરદાર...એમ કહો ને...અત્યાર સુધી કોંગ્રેસે એમને બહુ અન્યાય કર્યો છે, પણ મારા પ્રતાપે ટૂંક સમયમાં આખી દુનિયામાં સરદારનો જયજયકાર થઇ જશે.

ગાંધીજી : સૌથી ઊંચા પૂતળાવાળા ભાઇ તરીકે?

મુખ્ય મંત્રી : તમે મારી સાથે કેમ આવી રીતે વાત કરો છો? હવે તો મારા વિરોધી અંગ્રેજી મીડિયાવાળાને પણ મેં...એટલે કે એ લોકો પણ હવે સમજી ગયા છે અને મારાં વખાણ કરવા લાગ્યા છે.

ગાંધીજી : જવા દો, આપણે તમને ગમે એવી વાત કરીએ.

મુખ્ય મંત્રી : હં...હવે તમે સમજદારીની વાત કરી. પછી જે કંઇ હોય તે કહી દેજો. આપણા પણ તમારી જેમ બહુ ઉદ્યોગપતિ મિત્રો છે. હિસાબ સમજી લેશે.

ગાંધીજી : એક મિનીટ, તમારી કંઇ ગેરસમજ થાય છે...મારા ઉદ્યોગપતિ મિત્રોને હું મારા વતી હિસાબ સમજવાનાં નહીં, દેશહિતનાં કામ સોંપતો હતો.

મુખ્ય મંત્રી : હું વડાપ્રધાન બનું અને દેશને કોંગ્રેસના પંજામાંથી છોડાવું એ પણ દેશહિતનું કામ નથી? અને એમાં મદદરૂપ થનારા ઉદ્યોગપતિઓ દેશસેવા નહીં તો બીજું શું કરે છે?

ગાંધીજી : કોંગ્રેસના પંજામાંથી દેશને છોડાવીને તમે શું કરશો?

(પાછળથી ખડખડાટ હાસ્ય સાથે સરદારનો અવાજ સંભળાય છે, ‘પોતાના પંજામાં લેશે.’)

મુખ્ય મંત્રી : (સાંભળ્યું-ન સાંભળ્યું કરીને) બાપુ, એક વાર મને વડાપ્રધાન બની જવા દો. પછી જુઓ, હું કેવું તમારા સ્વપ્નના ભારતનું નિર્માણ કરું છું.

ગાંધીજી : હા, એ મેં સાંભળ્યું. એટલે જ મને ચિંતા થઇ. મેં મહાદેવને પૂછી જોયું કે ‘મારા સ્વપ્નનું ભારત’ એ પુસ્તકની મારી જાણબહાર નવી આવૃત્તિ તો નથી થઇ ગઇને? કદાચ એવું થયું હોય ને એમાં મારા નામે કંઇક ભળતુંસળતું છપાઇ જવાથી તમને મારા સ્વપ્નના ભારત વિશે કંઇ ગેરસમજ થઇ હોય...

મુખ્ય મંત્રી : ના, દિલ્હીમાં અમારી સરકાર વખતે તમારા ‘અક્ષરદેહ’માં નવા જમાના પ્રમાણે થોડા ફેરફાર કર્યા હતા, પણ આ પુસ્તકનું કંઇ યાદ નથી આવતું. મુરલી મનોહર જોશીને પૂછવું પડશે...પણ મારી વાત તો એકદમ ઓરિજિનલ છે. હું મારી સમજણ પ્રમાણે, તમારા સ્વપ્નના ભારતનું નિર્માણ કરવા માગું છું.

(સરદાર : એની તો મોંકાણ છે.)

ગાંધીજી : તમારા સ્વપ્નના ગુજરાતનિર્માણ વિશે મેં ઘણું સાંભળ્યું છે...

મુખ્ય મંત્રી :  એ તો બઘું મીડિયાએ ફેલાવેલું જૂઠાણું છે...

ગાંધીજી : બીજું ગમે તે હો, પણ તમારી પ્રામાણિકતાને દાદ દેવી પડે.

મુખ્ય મંત્રી : ઓહો, એટલે તમે ગુજરાતનિર્માણનાં વખાણ સાંભળ્યાં છે, એમ ને? એ બઘું તો સાચું છે..

ગાંધીજી : મારું બાકી બઘું તમે ભલે ભૂલી ગયા હો, પણ કોંગ્રેસને વિખેરી નાખવાની વાત તમને સરસ યાદ રહી છે.

મુખ્ય મંત્રી : તમારો સંદેશ શી રીતે ભૂલી શકાય? એ મારો પણ જીવનસંદેશ છે. તમારો સંદેશ એ જ મારો સંદેશ...તમે ગુજરાતી ને હું પણ ગુજરાતી...હું વડાપ્રધાન ને તમે રાષ્ટ્રપિતા...તમે રાષ્ટ્રપિતા ને હું વડાપ્રધાન...આપણે કરીએ દેશનો ઉદ્ધાર...હું ગુજરાતી વડાપ્રધાન ને તમે ગુજરાતી રાષ્ટ્રપિતા...તમે ગુજરાતી રાષ્ટ્રપિતા ને હું ગુજરાતી વડાપ્રધાન..

(સરદાર બાપુને ઇશારો કરે છે, એટલે મુખ્ય મંત્રીની આનંદયાત્રામાં ખલેલ પાડ્યા વિના બાપુ ફોન કાપી નાખે છે.)