800મી પોસ્ટઃ વાત નવી શરૂઆતની અને સાત-આઠ દાયકા જૂનાં-અવનવાં પ્રમાણપત્રો

બ્લોગની ચાર વર્ષ ઉપરની આ સફરમાં 800મી પોસ્ટનો મુકામ આવી પહોંચ્યો, પણ હજુ થાકનાં ચિહ્નો જણાતાં નથી. ‘ફેસબુક’ પર બે-એક વર્ષની સક્રિયતા પછી પણ નહીં. કારણ કે ‘ફેસબુક’ મારા માટે મુખ્યત્વે બ્લોગની લિન્ક મૂકવાનું અને કેટલાંક સહૃદય મિત્રો સાથે સંપર્કમાં રહેવાનું માધ્યમ છે.

મોદી-અન્નાની સ્વાર્થી કે ડાબલાબંધ બ્રીફો લઇને ખખડ્યા કરતા પરચૂરણની પાકી ઓળખાણ થઇ ચૂકી હોવાથી, એમાં જરાય સમય બગડતો નથી. ઉપરથી કેટલાંક ધોરણસરનાં, બીજી રીતે ન મળી શક્યાં હોત એવાં મિત્રો ફેસબુક – અને તેના થકી બ્લોગના સંપર્કમાં આવીને મળે છે તેનો આનંદ છે. પહેલી તકે શિષ્ટતા-ભદ્રતા છોડીને કે ‘વીર સાચું કહેવાવાળા’ના ઓઠા તળે બેફામપણાને- માનસિક ગંદવાડને મૂલ્ય તરીકે સ્થાપિત કરવા મથતા લોકોની વચ્ચે, સમરસીયા મિત્રો-વાચકમિત્રો મળે છે એ મારા માટે બ્લોગની – અને ફેસબુકની પણ- ઉપલબ્ધિ છે.

800મી પોસ્ટ નિમિત્તે બે અંગત વાત પણ મિત્રોની આ મહેફિલમાં મૂકવાની છે.

આવતા મહિને એટલે કે 1 સપ્ટેમ્બરના રોજ પત્રકારત્વમાં મને 17 વર્ષ પૂરાં થશે. એનું કશું વિશેષ માહત્મ્ય નથી. પરંતુ ઘણા વખતથી હું ‘દૃષ્ટિકોણ’ કોલમમાં આવતા મારા પૃથક્કરણાત્મક લેખોના એક સંગ્રહ પર કામ કરી રહ્યો હતો. લખાણનું કામ પૂરું થયા ચૂક્યા પછી હવે એ મેટર ડિઝાઇનર મિત્ર અપૂર્વ આશર પાસે છે. બધું સમુંસૂતરું પાર ઉતરે તો 1 સપ્ટેમ્બર, 2012ના દિવસે એ પુસ્તક પ્રકાશિત થાય એવી ધારણા છે. (પ્રકાશકઃ ગુર્જર ગ્રંથરત્ન, અમદાવાદ) હજુ આ કાર્યક્રમ પાકો નથી, પણ તેમાં જે કંઇ પ્રગતિ હશે તેની જાણ કરતો રહીશ.

‘દૃષ્ટિકોણ’ નામ ધરાવતા આ પુસ્તકમાં માતૃભાષા, ધર્મ, ભ્રષ્ટાચાર, પોઝિટિવ થિંકિંગ, અંધશ્રદ્ધા, નાગરિક ધર્મ, દારૂબંધી, રાજકારણ, ત્રાસવાદ, એન્કાઉન્ટર, અનામત જેવા ઘણા સાંપ્રત છતાં સનાતન વિષયો પર ત્રીસથી પણ વધુ પૃથક્કરણાત્મક લેખો લીધા છે, જે કોઇ પણ ખુલ્લા મનના માણસને અમુક રીતે, નવેસરથી વિચારવા પ્રેરી શકે છે. (આ માહિતી છે, જાહેરખબર નથીઃ-)

આ ઉપરાંત હાસ્યલેખોનો સંગ્રહ પણ તૈયાર થઇ રહ્યો છે. (મારાથી) શક્ય એટલી ઝીણવટ-ચુસ્તીથી થતી પસંદગી તથા એના સંપાદન-સમારકામને લીધે થોડું મોડું થયું છે. છતાં આ વર્ષના અંત સુધીમાં એ પુસ્તક પણ આવી જશે.

બીજી વાતઃ છેલ્લા થોડા સમયથી એવો વિચાર આવતો હતો કે પીએચ.ડી. કરવું જોઇએ. નામ આગળ ‘ડો.’ લખવા માટે નહીં, પણ ભવિષ્યમાં સંશોધન જેવી પ્રવૃત્તિ બાકાયદા હાથ ધરવી હોય તો પીએચ.ડી.નું લટકણિયું ઉપયોગી બની શકે. પીએચ.ડી. માટે પહેલાં માસ્ટર્સ ડિગ્રી હોવી જોઇએ. હું કેમિસ્ટ્રીનો ગ્રેજ્યુએટ ખરો, પણ તેમાં આગળ (ખરેખર તો એટલું પણ) ભણવાની ઇચ્છા ન હતી. તપાસથી જાણવા મળ્યું કે ગ્રેજ્યુએટ થનાર કોઇ પણ વિષયમાં માસ્ટર્સ કરી શકે. એટલે પત્રકારત્વ ભણાવતાં મિત્રો અશ્વિન ચૌહાણ અને સોનલ પંડ્યા સાથે વાતચીત કર્યા પછી એવું નક્કી કર્યું કે ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાં ચાલતા પત્રકારત્વના માસ્ટર્સના (બબ્બે વર્ષના) બે અભ્યાસક્રમમાંથી એક અભ્યાસક્રમ કરવો. પ્રશ્ન એ થયો કે અભ્યાસક્રમમાં પ્રવેશ જોઇતો હોય તો પ્રવેશપરીક્ષા આપવી પડે.

પરીક્ષા આપવાનો પણ વાંધો નહીં. ‘આપણે સત્તર-સત્તર વર્ષથી ફિલ્ડમાં કામ કરીએ છીએ ને પરીક્ષા શાની આપવાની?’ એવો કોઇ સવાલ ન હતો. ખરો વાંધો એ કે પરીક્ષામાં લેખનક્ષમતા કે સમજણક્ષમતા કરતાં વધારે ભાર જનરલ નોલેજ પર હોય અને તેમાં કંઇક અવળચંડા સવાલ પૂછાય, જે મારાં રસ કે જાણકારીના ન હોય. છતાં પ્રવેશ મેળવવા માટે બીજો રસ્તો ન હતો. એટલે બન્ને અભ્યાસક્રમનાં ફોર્મ ભર્યાં. ગયા અઠવાડિયે બન્નેની પરીક્ષા પણ બીજા સંખ્યાબંધ વિદ્યાર્થીઓની સાથે બેસીને આપી. એક અભ્યાસક્રમમાં દોઢસો માર્કનું ઓબ્જેક્ટિવ (મલ્ટીપલ ચોઇસ નહીં, પણ ખાલી જગ્યાઓ)-પચાસ માર્કનું લેખન અને બીજામાં પચાસ માર્કનું ઓબ્જેક્ટિવ અને દોઢસો માર્કનું લેખન હતાં.

આજે 800મો બ્લોગ લખવાનો હતો ત્યારે, સવારે બન્ને પરીક્ષાનાં પરિણામ આવી ગયાં છે.

પાંચમા ધોરણમાં ભણતી મારી દીકરી પરીક્ષા પહેલાં મારી સાથે મસ્તી કરતાં કહેતી હતી, ‘વાંચવા બેસો. ખબર નથી પડતી, કાલે પરીક્ષા છે?’ અને હું એને મસ્તીમાં કહેતો હતો, ‘આ પરીક્ષા એવી છે કે જો હું પસંદ થઇશ તો ભણવા જઇશ અને પસંદ નહીં થાઉં તો ભણાવવા જઇશ.’ (આ કોર્સમાં ભૂતકાળમાં લેક્ચર લીધાં હોય કે પેપર કાઢ્યાં હોય એ રીતે)

પણ આજે આવેલાં પરિણામોથી જાણવા મળે છે કે મારે ભણાવવા નહીં, ભણવા જવાનું છે.

બન્ને કોર્સની પ્રવેશપરીક્ષાઓમાં મારા માર્ક સૌથી વધારે છે, એવું કહેતી વખતે શર્ટનું ઉપલું બટન તૂટી જતું નથી, પણ એટલો આનંદ ચોક્કસ થાય છે કે હજુ વિદ્યાર્થી તરીકે બેસવાની માનસિકતા અને ક્ષમતા સારી રીતે ટકી રહી છે. છેલ્લી લેખિત પરીક્ષા વીસેક વર્ષ પહેલાં આપી હશે. પત્રકારત્વમાં આવ્યો ત્યારથી બિનસત્તાવાર વિદ્યાર્થી અવસ્થા કાયમી છે અને એ અવસ્થામાં રજનીકુમાર પંડ્યા, અશ્વિની ભટ્ટ, નગેન્દ્રવિજય, નલિન શાહ જેવા ગુરુજનો મેળવીને સાર્થકતા અનુભવી છે. હવે થોડા દિવસમાં નવેસરથી સત્તાવાર વિદ્યાર્થી અવસ્થા શરૂ થશે, જે મારા માટે પીએચ.ડી. સુધી પહોંચવાનો પુલ છે.

પીએચ.ડી. માટે બે-ચાર વિષયો મનમાં છે. એ કામ ફક્ત ડિગ્રી લેવા માટે નહીં, પણ દિલથી કરવાનું છે. ત્યાં સુધી અને ત્યાર પછી પણ પત્રકારત્વ-લેખન એ મૂળ કામગીરી છે અને એ જ મુખ્ય રહેશે.

બ્લોગની આ સફરમાં કોઇ પણ સ્વરૂપે સાથી બનનારા (નનામા કે ખોટા નામવાળા સિવાયના) સૌ મિત્રોનો આભાર.

***

હવે 800મા બ્લોગની ખાસ સામગ્રી તરીકે કેટલાંક પ્રમાણપત્રોની 'પરેડ'. તેની શરૂઆત કૌટુંબિક વડીલ કનુકાકાની વર્નાક્યુલર ફાઇનલ પરીક્ષા (1932)ની પરીક્ષાથી થાય છે. આશા છે કે આ 'પરેડ'થી છેલ્લાં સિત્તેર-એંસી વર્ષનાં પ્રમાણપત્રોની દુનિયા, તેમાં વણાયેલી જમાનાની લાક્ષણિકતાઓ અને સાથે સૌની પોતપોતાની સ્મૃતિઓ પણ તાજી થશે.
(મોટી સાઇઝમાં પ્રમાણપત્રો જોવા માટે ફોટો પર ક્લિક કરો)

વર્નાક્યુલર ફાઇનલ, કનુભાઇ પંડ્યા (કનુકાકા), 1932

ગાંધર્વ મહાવિદ્યાલયની પ્રવેશિકા, સુલોચના કોઠારી (ફોઇ), 1947

હિંદી દૂસરી (જે ત્યારે હિંદુસ્તાની કહેવાતી હતી), સુલોચના કોઠારી, 1947

નીચે છાપેલી સહી સરદાર પટેલની છે.

ગાંધર્વ મહાવિદ્યાલયની પ્રવેશિકા, અનીલકુમાર કોઠારી (પપ્પા), 1949

કાયા કૌશલ્ય કસોટી, અનીલકુમાર કોઠારી, (સાલ નથી)

સીવણ, સ્મિતા કોઠારી (મમ્મી), 1962

સુલેખન, બીરેન કોઠારી, 1973

ડ્રોઇંગ, બીરેન કોઠારી, 1977

સંસ્કૃતની ત્રીજી પરીક્ષા 'ભૂષણ', બીરેન કોઠારી, 1978

સ્કોલરશીપ, ઉર્વીશ કોઠારી, 1979