કોંગ્રેસની ચિંતનબેઠકઃ બિનસત્તાવાર અહેવાલ

પાંચ રાજ્યોની ચૂંટણીનાં પરિણામનું પોસ્ટમોર્ટમ કરવા માટે કોંગ્રેસના અગ્રણીઓની બેઠક યોજાઇ છે. સફેદ વસ્ત્રોમાં સજ્જ નેતાઓને જોઇને એ બેઠક ઓછી ને બેસણું વધારે લાગે છે. પરિણામોને કારણે પણ માહોલ બેસણા જેવો છેઃ ગમે તેવી હળવી કે સામાન્ય વાતચીત પણ ગુસપુસ સ્વરે અને ચહેરા પર ગંભીર ભાવ રાખીને કરવી પડે.

બધા ગોઠવાઇ ગયા છે, પણ ક્યાંથી શરૂ કરવું એ કોઇને સૂઝતું નથી. એટલે રાબેતા મુજબ દિગ્વિજયસિંઘ શરૂઆત કરે છે.

દિગ્વિજયસિંઘઃ હું પ્રસ્તાવ મુકું છું કે ઉત્તર પ્રદેશમાં આપણા ભવ્ય વિજય બદલ મીઠાઇ વહેંચવામાં આવે.

(સોનિયા ગાંધી કતરાતી નજરે તેમની સામે જુએ છે. બીજા કેટલાક નેતાઓ હસું હસું થતા આડું જુએ છે. રાહુલ ગાંધીનો ચહેરો મોટા પ્રશ્નાર્થ જેવો થઇ જાય છે.)

દિગ્વિજયસિંઘઃ આ મજાક નથી અને કોઇએ ગેરસમજણ કરવાની જરૂર નથી. રાહુલબાબાએ ઉત્તર પ્રદેશમાં કોની સામે આક્રમક ઝુંબેશ ઉપાડી હતી?

કોરસઃ માયાવતી સામે. બહુજન સમાજ પક્ષ સામે.

દિગ્વિજયસિંઘઃ અને માયાવતીનું શું થયું? એ હારી ગયાં કે નહીં? અને કોના કારણે હાર્યાં? રાહુલબાબાને કારણે જ વળી. તો તમે જ વિચારો. આપણી જીત થઇ ન કહેવાય?

સોનિયા ગાંધીઃ તમે બાબાનો બચાવ ન કરો. બાબાને ગમતું નથી. એને કાખમાં તેડીને ‘તને નહીં, હોં બેટા, તને નહીં.’ કહેવાની જરૂર નથી. હવે એ મોટો થઇ ગયો છે.

રાહુલ ગાંધીઃ હા, હું હવે સક્ષમ છું.

ખૂણામાંથી અવાજઃ હા, બિહાર ને ઉત્તર પ્રદેશમાં હાર્યા પછી માણસ બીજે ક્યાંય પણ હારવા માટે સક્ષમ થઇ જાય.

અહમદ પટેલઃ કોઇએ અંદરોઅંદર ટોણા મારવાની જરૂર નથી. બધા પોતપોતાની જવાબદારી સમજે.

ચિદમ્બરમ્‌: હા, બધાએ પોતપોતાના કોર્ટ કેસ જાતે લડવાના રહેશે અને જામીન પણ જાતે મેળવવાના રહેશે. ટુ-જી કેસમાં હું એકલો જ લડ્યો ને.

કપિલ સિબ્બલઃ હું થોડોક મોડો પડ્યો. મને થોડાં વર્ષ પહેલાં ટેલીકોમ મંત્રી બનાવી દીધો હોત તો હું સેલફોન કંપનીઓ ઉપર જ પ્રતિબંધ મૂકી દેત. ન હોય સેલફોન કંપનીઓ ને ન થાય સ્પેક્ટ્રમ કૌભાંડ. ન થાય સ્પેક્ટ્રમ કૌભાંડ ને ન થાય આબરૂની ધજા.

સોનિયા ગાંધીઃ આપણે ભૂતકાળનાં રોદણાં રડવાને બદલે ભવિષ્યકાળની વાત કરીએ.

ચિદમ્બરમ્‌: હા, હજુ ફોર-જી સ્પેક્ટ્રમની હરાજી બાકી જ છે.

મનમોહનસિંઘઃ હું છું ત્યાં સુધી હવે કોઇ સ્પેક્ટ્રમનું નામ જ ન લેતા. સ્પેક્ટ્રમની હરાજીમાં મારી આબરૂની હરાજી થઇ ગઇ.

અવાજઃ બોલ્યા..બોલ્યા..પેંડા વહેંચો ભાઇ, વડાપ્રધાન બોલ્યા.

(અહમદ પટેલ સહેજ ઊંચી ડોક કરીને રૂમમાં ચોતરફ જુએ છે.)

પ્રણવ મુખર્જીઃ મારું ચાલે તો હું ફોર-જીથી ટેન-જી સુધીના બધા સ્પેક્ટ્રમની એકસામટી હરાજી અત્યારે કરી નાખું. રૂપિયા નહીં હોય તો બજેટમાં હું શું કરીશ, એનો કોઇએ વિચાર કર્યો છે? સ્વિસ બેન્કનાં વ્યક્તિગત ખાતાંથી બજેટ નથી બનતાં.

દિગ્વિજયસિંઘઃ એટલે તમે કહેવા શું માગો છો? ગાંધી પરિવારનું સ્વીસ બેન્કમાં ખાતું છે? અને સોનિયા ગાંધી બિમારીના બહાને તેનો વહીવટ કરવા માટે પરદેશ જાય છે? તમને આવું કહેતાં શરમ આવવી જોઇએ.

પ્રણવ મુખર્જીઃ પણ મેં એવું ક્યાં કહ્યું? મેં તો ફક્ત એટલું જ કહ્યું કે...

ચિદમ્બરમ્‌: તમે શું કહ્યું તે અમે ન સમજીએ એટલા મૂરખા ધારો છો અમને? બધી ખબર છેઃ ઓફિસોમાં જાસુસીઓ કોણ કરાવે છે ને કોણ ટેબલ નીચે માઇકો મુકાવે છે...

સોનિયા ગાંધીઃ બસ, બહુ થયું. આપણે એકબીજા સાથે નહીં, પણ વિરોધપક્ષો સામે લડવાની વ્યૂહરચના વિચારવા ભેગા થયા છીએ. ૨૦૧૪માં કે તે પહેલાં લોકસભાની ચૂંટણી આવી જાય તો આપણે શું કરવું?

રાહુલ ગાંધીઃ એ તમે મારી પર છોડી દો. હું સંભાળી લઇશ.

દિગ્વિજયસિંઘઃ મેડમ, રાહુલબાબા નેતા તરીકે સક્ષમ છે.

સોનિયા ગાંધીઃ હું વિરોધપક્ષમાં બેસવાની ક્ષમતાની વાત કરતી નથી.

કપિલ સિબ્બલઃ મને તો લાગે છે કે ૨૦૧૪ની ચૂંટણી લડવાનો શ્રેષ્ઠ રસ્તો છાપાં અને ટીવી ચેનલો પર પ્રતિબંધ મૂકી દેવાનો છે. એ લોકો આપણા વિશે કેવું લખે છે-બોલે છે- બતાવે છે. રાજકારણ આપણો ધર્મ છે અને એ લોકો આપણી ધાર્મિક લાગણી દુભાવે છે, એટલું કારણ પ્રતિબંધ મૂકવા માટે પૂરતું છે. બસ, તમે હુકમ આપો એટલી વાર.

દિગ્વિજયસિંઘઃ સિબ્બલ, કોઇ તમારા બોલવા પર પ્રતિબંધ મૂકી દે તે પહેલાં તમે થોડા શાંત થાવ અને પ્રતિબંધથી આગળ વિચાર કરતાં શીખો. તમે બધા પર પ્રતિબંધ મૂકી દેશો તો આપણાં નિવેદનો ચગાવશે કોણ?

સોનિયા ગાંધી (આ વાર્તાલાપથી કંટાળીને, અહમદભાઇ તરફ જોઇને) ગુજરાતમાંથી કેમ કોઇ દેખાતું નથી? એમને ત્યાં લોકસભાની બેઠકો નથી? ત્યાં ચૂંટણી થવાની નથી?

(અહમદભાઇ ફરી એક વાર ડોક તાણીને જુએ છે. પછી કહે છે,‘કોઇ આવ્યું લાગતું નથી. કદાચ આ બેઠકમાં ચર્ચા માટે કોણે જવું તેની ચર્ચા ચાલતી હશે અને નિર્ણય લઇ શકાયો નહીં હોય.)

રાહુલ ગાંધીઃ આપણે બધાનાં મુદ્દાસર સૂચન લઇએ- હવે શું કરવું જોઇએ એ વિશે. તો કદાચ ગાડી સીધા પાટા પર ચાલશે. તમને શું લાગે છે, સલમાન ખુર્શીદ?

ખુર્શીદઃ મારું પહેલું સૂચન એ છે કે ચૂંટણીપંચની સત્તાઓ પર કાપ મૂકવો જોઇએ. એ લોકો મન ફાવે તેમ આચારસંહિતાના ભંગની નોટિસ આપે- આ તો ચૂંટણીશાહી છે કે ચૂંટણીપંચશાહી?

ચિદમ્બરમ્‌: ખરેખર તો ચૂંટણીપંચ આપણા હાથમાં હોવું જોઇએ. આપણે ઇચ્છીએ તેને નોટિસ આપી શકીએ ને ઇચ્છીએ તેની ઉમેદવારી રદ કરી શકીએ, તો કેવી મજબૂત લોકશાહી રચાય? પણ મને ખબર છે કે લોકશાહીના વિરોધીઓ ને સિવિલ સોસાયટીવાળા આવું કદી થવા નહીં દે.

દિગ્વિજયસિંઘઃ ૨૦૧૪ની ચૂંટણીમાં સફળતા મેળવવાના મારી પાસે એક નહીં, બબ્બે જોરદાર આઇડીયા છે, પણ..

સોનિયા ગાંધીઃ પણ શું?

દિગ્વિજયસિંઘઃ મારે અભયવચન જોઇએ કે હું આઇડીયા કહું પછી મારી પર કોઇએ ખીજાવાનું નહીં.

સોનિયા ગાંધીઃ તમને તો સદા અભયવચન આપેલું જ નથી?

દિગ્વિજયસિંઘઃ ઓકે. તો સાંભળો. પહેલો આઇડીયા છેઃ રાષ્ટ્રપતિપદ માટે કોંગ્રેસના ઉમેદવાર તરીકે અન્ના હજારેને આગળ કરવા અને રાષ્ટ્રપતિપદ માટે એ ન માને તો વડાપ્રધાનપદ માટે તેમને મનાવવા.

પ્રણવ મુખર્જીઃ તમારું મગજ તો ઠેકાણે છે ને?

દિગ્વિજયસિંઘઃ મેં પહેલેથી જ કહ્યું હતું ને? પણ પહેલો આઇડીયા અશક્ય લાગતો હોય તો હજુ બીજો આઇડીયા બાકી છે. પાંચ વર્ષ માટે સોનિયા ગાંધી અને રાહુલ ગાંધીને પક્ષના તમામ હોદ્દેથી દૂર કરવાં અને એવું જાહેર કરવું કે તેમણે રાજકારણ છોડી દીઘું છે.

સોનિયા ગાંધીઃ પછી?

દિગ્વિજયસિંઘઃ પછી શું? એક વાર તમારા વિના કોંગ્રેસ જીતી જાય એટલે અમે જાહેર કરી દઇશું કે અમારા બહુ આગ્રહને માન આપીને તમે રાજકારણ છોડવાનો નિર્ણય માંડવાળ કર્યો છે.

(નવી વ્યૂહરચના પર વિચાર કરીને ફરી મળવાના વાયદા સાથે સૌ છૂટા પડે છે.)