દેવ આનંદ, અલવિદાઃ વલ્લાહ જવાબ તુમ્હારા નહીં...

દેવ આનંદ/ Dev Anand: 26-9-1923, 4-12-2011

દેવ આનંદ એટલે? સદાબહાર? સદાજવાન? પેઢીઓ સુધી જેના યુવાન ચહેરાનો પ્રભાવ ટકી રહે એવો હેન્ડસમ માણસ? ગુચ્છાદાર હેરસ્ટાઇલ? ગ્રેગરી પેકની (અમુક એન્ગલથી) ભારતીય આવૃત્તિ? દિલીપકુમાર અને રાજ કપૂર સાથે ત્રિપુટીનો ત્રીજો પાયો? સુરૈયા સાથેની વાસ્તવિક પ્રેમકહાણીનો નિષ્ફળ નાયક? હાથ હલાવતાં ત્રાંસુ ચાલવાની શૈલી? જવાબ છેઃ આ બધું જ અને બીજું પણ ઘણું...

દેવ આનંદને અંજલિ નિમિત્તે થોડી વાતો અને વધુ તસવીરો-વિડીયો..

'ફિલ્મફેર'માં R.K.Laxman/ આર.કે.લક્ષ્મણે દોરેલા દેવ આનંદના કેરિકેચર(ની કોપી) પર દેવ આનંદના ઓટોગ્રાફઃ પત્રકારત્વમાં આવ્યા પછી લીધેલા બહુ ઓછા ઓટોગ્રાફમાંના એક

એક જ પાને, ચાર વર્ષના અંતરે લીધેલા, દેવ આનંદ અને સુરૈયાના ઓટોગ્રાફ. સુરૈયા/Suraiyaના ઓટોગ્રાફ પહેલાં લીધેલા. ડાયરી ખોલીને આ પાનું દેવ આનંદ સામે ધર્યું, એટલે ઘડીક મારી સામે જોયું અને 'હવે શું ફેર પડે છે?' એવી નિસ્પૃહતાથી પેન ચલાવી.

પત્રકારત્વમાં ('અભિયાન')માં દાખલ થયા પછીના ચોથા જ અંકમાં કારકિર્દીનો પહેલો બાકાયદા ઇન્ટરવ્યુ દેવ આનંદનો લેવાનો થયો. ઘણા ફોન કર્યા. ક્યારેક ફોન પર એ હોય. ક્યારેક બીજું કોઇ. લાગલગાટ પ્રયાસ કર્યા એટલે તેમની ઝડપી અને છેલ્લો અક્ષર સહેજ લંબાવીને બોલવાની સ્ટાઇલથી કહે, 'ક્યા પૂછોગે તુમ, કોઠારીઇઇઇ...' ('મારા વિશે બધું છપાઇ ચૂક્યું છે'). મેં બે-ચાર ચીલાચાલુ નહીં એવા અને સાવ જુદા સવાલ તૈયાર રાખ્યા હતા. એ કહ્યા. પછી ટાઇમ આપ્યો. અભિયાનના માલિક અવિનાશ પારેખના ફોટોગ્રાફર મિત્ર જીતુભાઇ (જિતેન્દ્ર શેઠ) દેવ આનંદના પ્રચંડ ચાહક. પોતે દેવ આનંદ જેવો ગુચ્છો રાખે. એ કેમેરા લઇને સાથે આવ્યા. 'નવકેતન' પર ખાસ્સી રાહ જોયા પછી મુલાકાત થઇ. ઓફિસના રૂમમાં વાન ગોગનું એક ચિત્ર લટકતું હતું. થાકેલા દેવ આનંદને ફ્લેશથી ત્રાસ થતો હતો. એટલે જીતુભાઇ બે-ત્રણ વાર જ ઊભા થયા અને એટલામાં તેમણે આખો રોલ (36 ફોટા) પૂરા કરી નાખ્યા. આઠ પાનાની એ કવર સ્ટોરીનું ઉઘડતું પાનું.

..અને ઇન્ટરવ્યુના થોડા સવાલ. તસવીરમાં વચ્ચે ઉભેલા સજ્જન તે મૂછરહિત ચાર્લી ચેપ્લિન છે. તેમની પાછળ હસતા ચહેરા વાળા દેવ આનંદ. આજુબાજુ નરગીસ-રાજ કપુર. ઉપરાંત વિજય ભટ્ટ, બિમલ રોય, ઋષિકેશ મુખર્જી પણ છે.

'પ્રભાત'ના 'હમ ઐક હૈ' (1946, ડાયરેક્ટર પ્યારેલાલ સંતોષી)થી કારકિર્દી શરૂ કરનાર દેવ એ જ કંપનીની બીજી ફિલ્મ 'આગે બઢો' (1947)માં, સ્ટાર ગાયિકા-અભિનેત્રી ખુર્શીદ સાથે

પોતાના પ્રોડક્શન 'નવકેતન'ની પહેલી ફિલ્મ 'અફસર'ની અને અસલી જીવનની હીરોઇન સુરૈયા/Suraiya સાથેઃ નૈના દીવાને, એક નહીં માને, કરે મનમાની

જૂના મિત્ર ગુરુદત્ત અને ગીતા રોયના લગ્નપ્રસંગેઃ
અપને પે ભરોસા હૈ તો યે દાવ લગા લે

મધુ બાલા સાથે 'કાલા પાની'માઃ અચ્છા જી મૈં હારી ચલો, માન જાઓના...

નૂતન સાથે 'તેરે ઘરકે સામને'માં : પ્યારકા રાગ સુનો...

બે સ્વરૂપોઃ ડાબી બાજુની તસવીર 'ફંટુશ'ના ગીત 'દેનેવાલા જબ ભી દેતા પૂરા છપ્પર ફાડકે દેતા' ગીતની

'નવકેતન'ની ફિલ્મોમાં સંગીતનો પર્યાય બનેલા 'દાદા' સચિનદેવ બર્મન, રેકોર્ડિસ્ટ કૌશિક અને દેવ આનંદ

ઉપરની તસવીર(ડાબેથી) ચેતન આનંદ, દેવ અને વિજય આનંદ (ગોલ્ડી)- નીચેની તસવીરમાં સંતાનો સુનિલ આનંદ અને દેવીના સાથે

જવાહરલાલ નેહરૂ સાથે ત્રિપુટીઃ દિલીપકુમાર, દેવ આનંદ, રાજ કપુર. કટોકટીનો વિરોધ કરનાર દેવ આનંદ થોડા સમય માટે રાજકારણમાં પણ સક્રિય થયા હતા.

વાજપેયી વડાપ્રધાન હતા ત્યારે તેમની સાથે લાહોરની બસયાત્રામાં ગુરદાસપુર (પંજાબ, પાકિસ્તાન)માં જન્મેલા દેવ આનંદને પણ ખાસ સામેલ કરાયા હતા.

આર.કે.નારાયણની નવલકથા 'ધ ગાઇડ' પરથી દેવ આનંદે હિંદી અને અંગ્રેજીમાં ફિલ્મો બનાવી. આ તસવીરમાં દેવ આનંદ અને અભિનેત્રી-પત્ની કલ્પના કાર્તિક અગ્રેજી 'ગાઇડ'નાં પટકથાકાર-વિખ્યાત લેખિકા પર્લ બક/ Pearl S.Buck અને સોફિયા લોરેન/ Sophia Loren સાથે

અંગ્રેજી 'ગાઇડ'ની ક્લિપ. આ ફિલ્મ કોઇની પાસે આખી ઉપલબ્ધ હોય તો જાણ કરવા વિનંતી. અંગ્યરેજી 'ગાઇડ'નું ડાયરેક્શન વિજય આનંદે કર્યું ન હતું. એ ફિલ્મ સાવ ફ્લોપ ગઇ.

અને હિંદી 'ગાઇડ'માં વહીદા રહેમાન સાથેઃ તુ તો ન આયે, તેરી યાદ સતાય

છેલ્લાં થોડાં વર્ષથી દેવ આનંદના તાજા સમાચાર રજનીભાઇ (રજનીકુમાર પંડ્યા) થકી મળતા હતા. તેમને દેવ આનંદ સાથે ખાસ્સો સંપર્ક વિકસ્યો હતો. ફોન પર વાતો થતી અને મુંબઇ જાય ત્યારે મળવાનું પણ બનતું. દેવ આનંદ વિશે પોતાના ભાવનું અને તેમની પેઢીના લોકો પર દેવ આનંદની છબીનું અદભૂત આલેખન રજનીભાઇએ તેમના બ્લોગ પર બે ભાગમાં કર્યું હતું. તેની લિન્ક

http://zabkar9.blogspot.com/2011/09/blog-post_25.html

http://zabkar9.blogspot.com/2011/10/blog-post.html

આ વર્ષના આરંભે રજનીભાઇ દેવ આનંદને મળ્યા ત્યારની યાદગીરી. દેવ આનંદની પ્રવૃત્તિ અને વ્યસ્તતા સૂચવતો ટેબલ પરનો ખડકલો