ગાધીહત્યાની અંતિમ (ફિલ્મી) ક્ષણ

અહીં મુકેલો ફોટો છેલ્લા ઘણા વખતથી ઇન્ટરનેટ પર ફરી રહ્યો છે. 'રાષ્ટ્રપિતાની અંતિમ ક્ષણ' જેવું ભ્રામક મથાળું ધરાવતો આ ફોટો કોઇ મરાઠી અખબારમાં અચ્છીખાસી નાટકીય ફોટોલાઇન સાથે, 'ગાંધીહત્યાની દુર્લભ તસવીર' તરીકે પ્રગટ થયો હશે, એવું આ કટિંગ પરથી જણાય છે. ફોટોલાઇનમાં આપેલી સ્ટોરી પ્રમાણે, મુંબઇની ગિરગામ ચોપાટી પર કોઇ જબ્બાર ખાન ટેલરની દુકાને આ તસવીર ફ્રેમમાં સચવાયેલી હતી, જે છાપાના પ્રતિનિધીએ મહાપ્રયાસે હાંસલ કરી છે. આ તસવીર 1948ના કોઇ અંગ્રેજી છાપામાં છપાઇ હોવાનો દાવો પણ ફોટોલાઇનમાં કરવામાં આવ્યો છે. જબ્બારખાન ટેલરની -અને સરવાળે તસવીરની-વિશ્વસનીયતા ઉભી કરવા માટે જબ્બાર ખાનને કેટલાક જાણીતા નેતાઓ તરફથી મળેલાં પ્રશસ્તિપત્રો મળ્યાં હોવાનો ઉલ્લેખ પણ કરવામાં આવ્યો છે.

તો પછી ફોટોમાં વાંધો શું છે?

બે વાંધા મુખ્ય અને તરત ધ્યાન ખેંચે એવા છે. 1) નથુરામ ગોડસેનો દેખાવ આવો ન હતો 2) પાછળ ઉભેલા લોકો ગાંધીહત્યા જેવો પ્રસંગ આમ ખેલતમાશો જોતા હોય તેમ ન જોઇ રહે.

(orginial photo of Nathuram Godse)

તો પછી આ ફોટો શાનો અને કોનો છે?

હવે નીચેના બન્ને ફોટા જુઓ. ડાબી બાજુના 'દુર્લભ' ફોટોની ક્વોલિટી ખરાબ છે. એટલે ચહેરો સ્પષ્ટ જોઇ શકાતો નથી. છતાં ચહેરાની રેખાઓ અને ખાસ તો કપાળ પર આવેલી વાળની લટ જુઓ અને પછી જમણી બાજુના ફોટા સાથે સરખાવો. જમણી બાજુનો ફોટો જર્મન અભિનેતા Horst Buchholz નો છે. તેમણે Nine Hours to Rama નામના સ્ટેન્લી વોલ્પર્ટના પુસ્તક પરથી 1963માં બનેલી એ જ નામની અંગ્રેજી ફિલ્મમાં નથુરામ ગોડસેની મુખ્ય ભૂમિકા કરી હતી.

Nine Hours to Rama ગાંધીજીની હત્યા પહેલાંના નવ કલાકનો ઘટનાક્રમ આલેખે છે. રસિક મિત્રો આ લિન્ક પરથી આખી ફિલ્મ મફત જોઇ શકે છે.

http://www.ovguide.com/movies_tv/nine_hours_to_rama.htm

આ લિન્ક પર ટુકડામાં મુકાયેલી આખી ફિલ્મના 13મા ભાગમાં ગાંધીહત્યાનું દૃશ્ય છે. મઝાની વાત એ છે કે 'ગાંધીહત્યાના દુર્લભ ચિત્ર' માં જે દૃશ્ય દેખાય છે, તે ફિલ્મમાં જોવા મળતું નથી. સંભવ છે કે તે ફિલ્મમાં એડિટ થઇ ગયું હોય અથવા આ ફોટો ફક્ત સ્ટીલ ફોટો તરીકે લેવામાં હોય. જે હોય તે, પણ ફોટોમાં દેખાતું દૃશ્ય આ જ ફિલ્મનું હશે એવું 99 ટકા ખાતરી સાથે કહી શકાય એમ છે.

ખાતરીનાં બે કારણઃ 1) નથુરામની લટ 2) ફોટામાં અને ફિલ્મના સ્ટીલમાં નથુરામના ખભા પાછળ દેખાતી બે સ્ત્રીઓના ચહેરા વચ્ચેનું સામ્ય.

બે વિશિષ્ટ આડવાતઃ

• Nine Hours to Rama પુસ્તક અને ફિલ્મ ભારતમાં પ્રતિબંધિત હતાં. (કદાચ હજુ હોય તો કહેવાય નહીં.)
• ફિલ્મમાં ગાંધીજીનું પાત્ર, 'અછૂત કન્યા' જેવી ફિલ્મોનાં ગીત લખનાર ત્રીસીના દાયકાના મશહૂર ગીતકાર જે.એસ. (જમુનાસ્વરૂપ) કશ્યપ 'નાતવાં'એ ભજવ્યું હતું. ફિલ્મમાં જયરાજ, ડેવિડ, અચલા સચદેવ જેવા હિંદી કલાકારો પણ હતા.

સારઃ 'ગાંધીહત્યાની દુર્લભ તસવીર'ના ચેઇન મેઇલનો સમાવેશ પણ 'ભારતનું રાષ્ટ્રગીત યુનેસ્કો દ્વારા સર્વશ્રેષ્ઠ જાહેર થયું' એ પ્રકારના 'ધુપ્પલ' માં જ ગણી લેજો અને લોકોને ફોરવર્ડ કરશો નહીં. અને આવું બધું જુઓ ત્યારે તેને માની લેતાં પહેલાં બે વાર વિચાર કરજો.