પ્રાણલાલ પટેલનો ‘કાળો-ધોળો જાદુ’

સત્તાવાર રીતે 100મું વર્ષ જીવી રહેલા અને વાસ્તવમાં 100 વટાવી ચૂકેલા પ્રાણલાલ પટેલ ગુજરાતની એક એવી જણસ છે, જેણે દસ્તાવેજીકરણનો દુકાળ ધરાવતા દેશમા લાગલગાટ સાત-આઠ દાયકા સુધી મજબૂત કામ કર્યું છે. વિવેચકો કહે છે તેમ, ‘ઉજળો હિસાબ આપ્યો છે.’

પિક્ટોરિઅલ ફોટોગ્રાફીના કલાકાર અને અમદાવાદમાં આઉટડોર ફોટોગ્રાફીની શરૂઆત કરનાર પ્રાણલાલ 100 વર્ષની ઉંમરે પણ જેમની વડીલાઇના ભાર તળે કચડાઇ મરીએ એવા વડીલ થયા નથી. લગભગ એકાદ દાયકાથી તેમની સાથે બંધાયેલા સંબંધ માટે બીજા શબ્દો કરતાં વધારે ‘દોસ્તી’ શબ્દ યાદ આવે છે એ મારી નહીં, એમની કમાલ છે.

ગઇ કાલથી અમદાવાદની લલિત કલા અકાદમી (લૉ ગાર્ડન-રવિશંકર રાવળ કલાભવન)માં દાદાની તસવીરોનું પ્રદર્શન શરૂ થયું છે. 19 એપ્રિલ સુધી ચાલનારું આ પ્રદર્શન અમદાવાદમાં રહેતા અને આ વાંચતા કોઇ પણ મિત્રએ ચૂકવા જેવું નથી. એક આખા જમાનાની તાસીર, નિરાંત, છટાઓ અને લોકજીવનના અંશ બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ તસવીરોમાં પૂરેપૂરી રંગીનીથી ઝડપાયા છે.

પ્રદર્શનમાં દાખલ થતાં જ દાદાનાં બે ચિત્રો જોવા મળે છેઃ એક કલાકારે રેતીમાં અને બીજાએ કેનવાસ પર ત્રણ કલાકમાં તૈયાર કરેલું ચિત્ર.


બીજા ફોટોમાં દાદા એમણે પાડેલી (અને મારી પ્રિય તસવીરોમાંની એક) તસવીર સાથે ઊભા છે.

વિઝિટર્સ બુકમાં જે લખ્યું, તે અહીં ફરી લખવાની ઇચ્છા થાય છેઃ ‘આટલાં વર્ષો પછી પણ તસવીરો વધારે જુવાન છે કે તસવીરકાર, એવી મીઠી મૂંઝવણ થાય છે.’

છેલ્લે એક વાત લલિત કલા અકાદમી વિશે. ત્યાં યોજાતાં પ્રદર્શનનો સમય સાંજે ચાર થી સાત વાગ્યા સુધીનો હોય છે. કયો કાકો (કે ભત્રીજો) આ સમયે ચિત્રો જોવા નવરો હોય? માણસ ઓફિસેથી છૂટીને જઇ શકે એટલે મોડે સુધી (કમ સે કમ આઠ-સાડા આઠ વાગ્યા સુધી) ગેલેરી ખુલ્લી રહેવી ન જોઇએ? કે પછી ઓછા લોકો આવે તો માથાકૂટ ઓછી, એવો સરકારી સિદ્ધાંત આ ટાઇમિંગ પાછળ કામ કરે છે?