આંખનું કાજળ ગાલે : ઓબામાને ‘બ્લેક’ કહેવાની ‘દિવ્ય’ જિદ્દ

ઓબામાના વિજયના સમાચારોથી આજનાં અખબારો વાજબી રીતે છલકાયાં છે. ‘ટાઇમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા’નું મથાળું અર્થની ઘનતા ચૂક્યા વિના થયેલી ભાષાની રમત તરીકે મને સૌથી વધુ ગમ્યું, તો ‘દિવ્ય ભાસ્કર’નું આઠ કોલમનું મુખ્ય હેડિંગ વાંચીને ત્રાસ થયો. એ હેડિંગ નછૂટકે અહીં ફરી ટાંકું છું: ‘બ્લેક ઓબામા વ્હાઇટ હાઉસમાં’. આવું અપમાનજનક અને અશિષ્ટ હેડિંગ શી રીતે છપાઇ ગયું હશે?

આ જ ‘ભાસ્કર’માં બે વર્ષ પહેલાં, પહેલી વાર ઓબામા વિશે મેં લેખ લખ્યો હતો. એ નાતે ‘ભાસ્કર’ના મિત્રોને દોસ્તીદાવે સૂચન છે કે તેમની ઇન્ટરનેશનલ એડિશનમાં આ હેડિંગ ન જાય તેનું ઘ્યાન રાખશો. અમેરિકામાં આ હેડિંગ સામે તગડી રકમનો દાવો થઇ શકે અને ભારતમાં પણ મારા જેવા અનેક વાચકોને આંચકો તો લાગે જ છે. અશ્વેતને ‘બ્લેક’ કહેવા તે, માતાને ‘બાપની બૈરી’ કહેવા બરાબર છે.

આ હેડિંગની નીચે ‘ઇન્ટ્રો’નાં વાક્યો છેઃ ૨૧૯ વર્ષ પછી અમેરિકાની જનતાએ જીદ કરીને રંગભેદને સંપૂર્ણપણે મિટાવી દીધો..’ ‘દિવ્ય ભાસ્કર’નું એક એડ કેમ્પેઇન ચાલે છે, જેની કેચલાઇન છેઃ ‘જીદ કરો, દુનિયા બદલો.’ ‘દિવ્ય ભાસ્કર’ મૂળ હિંદી છાપું હોવાથી, ગુજરાતીપ્રેમીઓ માટે તેનો સૌથી મોટો ત્રાસ એ હોય છે કે પોતાનાં હિંદી સ્લોગન બેઠ્ઠેબેઠ્ઠાં ગુજરાતીમાં ઉતારીને પ્રજાના માથે મારે છે.

‘ભાસ્કર’ના હિંદી સાહેબોને કોઇએ કહેવું જોઇએ કે હિંદી ભાષામાં ‘જિદ’નો એક અર્થ હકારાત્મક પણ થાય છે. (‘આગ્રહ’) જ્યારે ગુજરાતી ભાષામાં ‘જિદ્દ’ની અર્થચ્છાયા નખશીખ નકારાત્મક છે. તેમાં દુરાગ્રહ અને હઠનો જ ભાવ છે. અને હા, તેની સાચી જોડણી ‘જીદ’ નહીં, પણ ‘જિદ્દ’ છે. પછી, ખોટેખોટું ઝૂડ્યે રાખવાની જિદ્દ શા માટે?

‘ભાસ્કર’ સાવ શરૂઆતમાં આવ્યું ત્યારનો એક ઐતિહાસિક ગોટાળો અહીં ફક્ત રમૂજ ખાતર ટાંકું છું. હિંદીમાં ભાસ્કરની કેચલાઇન હશેઃ‘બતાઇયે આપકી મરજી’. એટલે ગુજરાતીમાં એ લોકોએ તેનો અનુવાદ કર્યોઃ ‘બતાવો તમારી મરજી’. કેમ જાણે, મરજી શર્ટનાં બે બટન ખોલીને ‘બતાવી’ દેવાની ચીજ હોય! ‘બતાઇયે’નું ગુજરાતી ‘બતાવો’, નહીં પણ ‘જણાવો’ થાય, એટલું પણ તેમને કોઇએ નહીં કહ્યું હોય? કે પછી તેમણે કોઇનું સાંભળ્યું નહીં હોય? બતાવો તમારો જવાબ!