ગણેશજી સાથે સંવાદ

સવાલઃ નમસ્કાર, ગણેશજી. કેમ છો?

ગણેશજીઃ હેં? શું? શું કહ્યું?

સઃ કહું છું, પ્રણામ, પ્રભુ.

ગઃ (કાને હથેળીની છાજલી કરીને) શું? કંઈ સંભળાતું નથી? સહેજ મોટેથી બોલ અને પેલું વાગે છે તે ધીમું કરાવ.

સઃ (બૂમ પાડીને) અત્યારે કશું વાગતું નથી. બધું બંધ જ છે. પતી ગયું.

ગઃ મને હતું જ કે આવું કંઈક થશે. જોને, ડીજેના અસહ્ય ઘોંઘાટથી મારી આ હાલત છે, તો તમારા બધાની કેવી હશે?

સઃ જવા દો, પ્રભુ. અમે ફરિયાદ કરીએ તો અમુક પ્રજા તૈયાર જ બેઠી હોય કે ‘તમને ગણેશોત્સવમાં જ આવું બધું દેખાય છે? મસ્જિદની નમાજોમાં નથી દેખાતું?’ અને આપણે કહીએ કે ‘બધો ઘોંઘાટ નડે જ છે, પણ ડીજેનો અત્યાચાર અસહ્ય છે.’ તો પણ કેટલાકની લાગણી દુભાઈ જશે.

ગઃ મને તો જ્ઞાન સાથે પણ સાંકળવામાં આવે છે. તો મારા નામે થતા નકરા ઘોંઘાટ અને છાકટાપણાથી મારા ભક્તોની બુદ્ધિ નથી દુભાતી?

સઃ એ પણ તમે જ પૂછી શકો. અમારા જેવા કહેવા જાય તો તે કરડવા દોડે છે.

ગઃ વાત આગળ વધારીએ તે પહેલાં હું ફરી સ્પષ્ટતા કરી લઉઃ લોકો મારી ભક્તિની ટીકા કરે છે કે મારી ભક્તિ કરવાના બહાને, જે ધાંધલ-ઘોંઘાટ અને તોફાન થાય છે છે તેની?

સઃ આવા બે ભાગ તમે જુદા પાડો છો, પ્રભુ. અમે તો બીજાની ટીકા કરીએ, તે પહેલાની જ ગણાઈ જાય છે ને પછી આવી જાય છે ભક્તો ગાળાગાળી કરવા.

ગઃ મારા ભક્તો અને ગાળાગાળી? શિવ, શિવ, શિવ....

સઃ ના પ્રભુ, તમારા ભક્તો હોય એ તો કદી એવું અસભ્ય વર્તન કરે? આ તો, દેશની કે તમારી નહીં, ચોક્કસ નેતાની ભક્તિ કરતા ભક્તોની વાત છે. તેમની ભક્ત તરીકેની મોટાઈનો આધાર તે કેટલી વધારે ગાળાગાળી કરી શકે છે અને કેટલો ધિક્કાર ફેલાવી શકે છે, તેની પર હોય છે.

ગઃ આ વળી નવું.

સઃ નવું જરાય નથી, પ્રભુ. અમારા માટે તો આ હવે બહુ જૂનું થયું.

ગઃ તો તમે લોકો કંઈ કરતા કેમ નથી? કોઈ અવતારની રાહ જુઓ છો?

સઃ એ વળી પ્રભુ બીજી ગમ્મત છે. કેટલાક લોકોને લાગે છે કે દેહધારી અવતાર ઓલરેડી હાજરાહજૂર જ છે.

ગઃ એ જે હોય તે ખરેખર અવતાર છે, તેની ખાતરી શી?

સઃ કેમ વળી? એ પોતે જ કહે છે કે હું મારી માના પેટે જન્મ્યો હોઉં એવું લાગતું નથી અને મારી શક્તિ ઇશ્વરદત્ત છે.

ગઃ (ખડખડાટ હસે છે) આવો દાવો તો ખુદ દેવોએ પણ કદી કર્યો નથી અને એક કાળા માથાના મનુષ્યનો દાવો લોકો ગંભીરતાથી...

સઃ સોરી, પણ માથું હવે કાળું નથી રહ્યું. ધોળું થઈ ગયું છે...

ગઃ ઠીક છે, પણ એ તો એવું જ કહેવાય—અમારા માટે તો તમે બધા કાળા માથાના જ માનવી. મને ખબર છે, માણસજાતના કેટલાક લોકો આ પહેલાં પણ આ પ્રકારના દાવા કરી ચૂક્યા છે.

સઃ પછી તેમનું શું થયું?

ગઃ તેમાં થવાનું શું? જે બધા માણસોનું થાય, એ જ તેમનું થાય. શિયાળ જાતે ને જાતે જ કહે કે હું સિંહ છું અને એમાં બીજા થોડો લોકો સુર પૂરાવે, એટલે કંઈ શિયાળ સિંહ થઈ જાય?

સઃ તમારી વાત સાચી, પણ એ સંજોગોમાં શિયાળ સિંહ તરીકે સ્થાપિત થઈ જાય કે નહીં, તેનો આધાર શિયાળ પાસે આઇટી સેલ છે કે નહીં, તેની પર હોઈ શકે છે.

ગઃ આઇટી સેલ? એ શું છે? આ સિઝનમાં યોજાતો કોઈ સેલ છે? કોણ તેનું આયોજન કરે છે? તેમાં સામાન્ય રીતે શું વેચાતું હોય છે?

સઃ તમે પહેલા પ્રશ્નનો જવાબ સાંભળવાની રાહ જોયા વિના બહુ બધા પ્રશ્નો પૂછી નાખ્યા. પણ હવે પૂછ્યું જ છે તો સાંભળો. આઇટી સેલ જૂઠાણાં, ધિક્કાર, ગાળાગાળી, વિકૃતિ જેવા માલનું બારમાસી સેલ ચલાવતી પ્રવૃત્તિ છે. આ સેલમાં ખપાવવામાં આવતો મોટા ભાગનો માલ સરકારને અનુકૂળ હોય એવો અથવા સરકારને પ્રતિકૂળ હોય એવા લોકોને પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં મુકે એવો હોય છે.

ગઃ તો આ બારમાસી સેલમાં મારા તહેવાર નિમિત્તે શું ખાસ વેચાતું હોય છે?

સઃ તેમાં તમારો તહેવાર કે બીજાનો તહેવાર કે રાષ્ટ્રનો તહેવાર—એવા કોઈ ભેદભાવ હોતા નથી. તે સેલ પવિત્રમાં પવિત્ર પ્રસંગને અપવિત્રતામાં, ગંદકીમાં, આરોપબાજીમાં રગદોળી શકે છે—અને તે પણ ધર્મ, સંસ્કાર, સંસ્કૃતિ, પરંપરા જેવાં રૂપાળાં નામ આપીને.

ગઃ અચ્છા, હવે મને સમજાયું કે મારી આસપાસ કાન ફાડી નાખે એવો ઘોંઘાટ કેમ કરવામાં આવે છે. તેમને હશે કે મારા કાન જતા રહે, તો મને પરિસ્થિતિની સચ્ચાઈ વિશે સંભળાતું બંધ થઈ જાય અને મારા નામે જે કંઈ અસભ્યતા ચાલે, તેનો હું મૂકબધિર પ્રેક્ષક બની રહું...

સઃ એ તમે જાણો ને તમારા નામે એ બધું ચલાવતા લોકો. મારાથી કશું ન કહેવાય.

(એવા સંવાદ સાથે જ આંખ ખુલી જાય છે. એક ઉંદર આમતેમ દોડી રહ્યો છે અને બાજુમાં, કાનમાં નાખવાનાં રૂનાં બે પૂમડાં પડેલાં દેખાય છે.)

ચોમાસુ પ્રશ્નપત્ર

ચોમાસુ બહુ બધા પ્રશ્નો લઈને આવે છે, પણ તેમાંથી એકેય સિવિલ સર્વિસની કે જીપીએસસીની પરીક્ષામાં પૂછાય એવા નથી હોતા અને નાગરિકતાની સીધી પરીક્ષા કોઈ લેતું નથી. ચૂંટણીઓમાં તેની આડકતરી પરીક્ષા થાય છે ખરી, પણ તેમાં ધર્મઝનૂન, જ્ઞાતિગૌરવ, ધિક્કાર, દ્વેષ જેવાં એટલાં બધાં પરિબળો હણહણતાં હોય છે કે બિચારી નાગરિકતા તો ક્યાંક ખૂણે રહી જાય છે.

એ બધી ગંભીર વાતો બાજુ પર રાખીને, આ રહ્યા થોડા ચોમાસુ સવાલ અને તેમના જવાબમાં સરકારને અનુકૂળ આવે એવા વિકલ્પ. આ વિકલ્પોમાં કોઈને અતિશયોક્તિ લાગે, તો તેનો અર્થ એટલો જ કે તે સમાચાર પર બરાબર ધ્યાન આપતા નથી અથવા વર્તમાન કાર્યપદ્ધતિથી પરિચિત નથી.

 

1. ગુજરાતમાં ચોમાસામાં જે અંધાધૂંધી અને અવ્યવસ્થા ફેલાઈ તેના માટે જવાબદાર કોણ?

(ક) કુદરત (ખ) ગ્લોબલ વોર્મિંગ (ગ) પાકિસ્તાન (ઘ) જ્યોર્જ સોરોસ

 

2. ગુજરાતમાં વરસાદ દરમિયાન રસ્તાનું મોટા પાયે ધોવાણ થયું. તેમાં કોનો વાંક?

(ક) રસ્તા પર ચાલનારનો (ખ) રસ્તા પર વાહન ચલાવનારનો (ગ) વરસાદનો (ઘ) મમતા બેનર્જીનો

 

3. ચોમાસામાં રસ્તા પર આટલા બધા ખાડા કેમ પડી ગયા?

(ક) એક રાત્રે બધા સુતા હતા ત્યારે લઘુગ્રહ ત્રાટક્યો અને રોડ પર ખાડા કરીને પૃથ્વીની અંદર ઉતરી ગયો. (ખ) વરસાદ પડ્યા પછી કેટલાક દેશવિરોધી, હિંદુવિરોધી, સેક્યુલર, અર્બન નક્સલો ખીલાવાળા બૂટ પહેરીને રસ્તા પર ત્યાં સુધી નાચ્યા, જ્યાં સુધી આખા રસ્તા પર ખાડા ન પડી જાય. (ગ) ચીને આકાશમાં એવું કેમિકલ ભેળવેલું કે તેના મિશ્રણવાળો વરસાદ રસ્તા પર પડે ત્યાં ખાડા જ પડી જાય. પણ એ કેમિકલ ભેળસેળવાળું હોવાથી રસ્તા પર અમુક ઠેકાણે ખાડા ન પડ્યા. (ઘ) રસ્તો હતો એટલે જ ખાડા પડ્યા. રસ્તો જ ન હોત તો ખાડા ન પડત.

4. વડોદરામાં દર વર્ષે મગરો કેમ આવે છે?

(ક) મગરોમાં એવી ગેરસમજ ફેલાઈ છે કે તેમના પૂર્વજના જૂના મિત્ર હજુ વડોદરાના સાંસદ છે. (ખ) તેમને ચોક્કસ બ્રાન્ડનાં લીલો ચેવડો અને ભાખરવડી બહુ ભાવે છે, પણ એ બ્રાન્ડની અસલ દુકાન કઈ તે નક્કી કરી શકતા નથી. (ગ) એ પૂર્વજન્મમાં ચિંતનપ્રેમી વાચકો હતા, પણ દંભી ચિંતન વાંચીવાંચીને તેમની ચામડી એવી જાડી થઈ ગઈ કે હવે તે મગરસ્વરૂપે વડોદરા આવે છે. (ઘ) જેમને મગર કહેવામાં આવે છે એ હકીકતમાં મગરનો માસ્ક પહેરેલાં, પણ રાષ્ટ્રિય મહત્ત્વાકાંક્ષા ધરાવતાં અળસિયાં હોય છે.

5. ગામો-શહેરોમાં થોડા વરસાદમાં ભરાઈ જતાં પાણી માટે કોણ જવાબદાર?

(ક) પાણી (ખ) તે પાણીમાં ચાલતાં માણસો અને વાહનો, જેમના કારણે ભરાયેલા પાણીની સપાટી ઊંચી આવે છે (ગ) પુલની ગેરહાજરી. પુલ હોત તો નીચે ગમે તેટલું પાણી ભરાય, કોને ખબર પડવાની છે? (ઘ) જવાહરલાલ નહેરુ. કારણ કે, જેમાં જવાબદાર તરીકે બીજું કોઈ નામ ન સૂઝે, ત્યાં આ નામ તો છે જ.

6. આ વખતે કરોડોના ખર્ચે બનેલા પુલો તૂટવાના ને તેમાં ગાબડાં પડવાના સમાચાર બહુ આવ્યા. તેના માટે દોષી કોણ?

(ક) નદીનું વહેણ. તે સતત નીચેથી પુલને ધક્કા મારે તો પછી પુલનો શો વાંક? (ખ) મજબૂત અને અડીખમ રહેલા પુલો. તેમની સરખામણીને કારણે પડી જનારા કે ગાબડાંધારી પુલો લોકોની આંખે આવે છે. (ગ) સરકારનાં પાળીતાં ન હોય એવાં સમાચારમાધ્યમો. તે ન હોત તો પુલ વિશે સમાચાર જ ન આવત. સરકારોને ઘણુંખરું વાંધો પુલ તૂટ્યાનો નહીં, તેના સમાચાર લોકો સુધી પહોંચ્યાનો હોય છે. (ઘ) લોકોમાં રહેલા ફિલસૂફીના અભાવનો. બાકી, માણસ જેવો માણસ તૂટી જતો હોય તો પૂલનું શું ગજું? અને જે જન્મે છે તેનો અંત નિશ્ચિત જ હોય છે.

7. અમદાવાદમાં મગરો આવતા નથી. કારણ કે--

(ક) તેમને મણિનગરથી કાંકરિયાની રીક્ષા મળતી નથી અથવા મળે છે તો ટૂંકા અંતરને લીધે રિક્ષાવાળા એવો ભાવ પાડે છે કે મગરો વળતી ટ્રેન પકડીને વડોદરાભેગા થઈ જાય છે. (ખ) મગરો સંસ્કારી છે અને અમદાવાદ તેના ઇતિહાસમાં કોઈ પણ સમયે ‘સંસ્કારી નગરી’ તરીકે ઓળખાયું ન હતું. (ગ) મગરોને નેશનલ હાઇવે પરના બબ્બે ટોલ પોસાતા નથી. (ઘ) વડોદરાવાળા સંસ્કારી મગરોને બહાર જવા દેતા નથી. કેટલાક વડોદરાવાસીઓને બીક છે કે શહેરમાં સંસ્કારના નામે હવે મગરો જ બચ્યા છે. તે પણ જતા રહેશે તો...

8. ચોમાસામાં પાણી ન ભરાય, રસ્તા અને પૂલો ન તૂટે, તે માટે શું કરવું જોઈએ?

(ક) એ બધું તો થવાનું જ. લોકોએ આંખો પર પટ્ટી બાંધી દેવી, જેથી એ દેખાય નહીં. (ખ) બીજો રસ્તો છેઃ ચોમાસામાં બહારગામ, બને તો પરદેશ, જતા રહેવું, જેથી દેખવુંય નહીં ને અટવાવું પણ નહીં. (ગ) ચોમાસાનું નામ બદલીને શિયાળો કે ઉનાળો કરી નાખવું જોઈએ, જેથી ચોમાસામાં એ બધું થતું અટકી જશે. (ઘ) દિવસમાં દસ વાર આઇટી સેલનું ગૌરવ કે ધિક્કારથી છલકાતું લખાણ વોટ્સએપ પર ફોરવર્ડ કરવું. તેનાથી કમ સે કમ મનોબળ તો નહીં તૂટે.

 

ઉપરના બધા સવાલોના જવાબમાં અપાયેલા વિકલ્પ કોઈને હાસ્યાસ્પદ લાગે, તો એ તેમની મુનસફીની વાત છે. બાકી, સરકારી-વહીવટી તંત્રના-સત્તાધીશો ને નેતાઓના મનમાં તો એ સવાલોના જવાબ આવા જ આવતા હશે, એવું લાગે છે.